DẠY CON ĂN Ở NHÂN ĐỨC

301. Lấy điều ăn ở dạy con,

Dẫu mà gặp tiết nước non xoay vần.

Ở cho có đức có nhân

Mấy mong đời trị, được ăn lộc trời

Thương người tất tả ngược xuôi,

Thương người lỡ bước, thương người bơ vơ!

Thương người ôm dắt trẻ thơ,

Thương người tuổi tác, già nua, bần hàn

Thương người quan quả cô đan,

Thương người đói rét nằm than kêu đường!

311. Thấy ai đói rách thì thương

Rách thường cho mặc, đói thường cho ăn,

Thương người như thể thương thân,

Người ta phải bước khó khăn, đến nhà:

Đồng tiền bát gạo mang ra

Rằng: “Đây cần kiệm gọi là làm duyên”.

May ta ở chốn bình yên,

Còn người tàn phá, chẳng nên cầm lòng!

Tiếng rằng “ngày đói tháng đông”,

Thương người, bớt miệng bớt lòng mà cho

321. Miếng khi đói, gói khi no.

Của tuy tơ tóc, nghĩa so nghìn trùng

Của là muôn sự của chung:

Sinh không, thác lại tay không, có gì!

Ở cho phải có nhân nghì,

Thơm danh, vả lại làm bia miệng người.

Hiền lành lấy tiếng mấy đời,

Lòng người yêu mến là trời độ ta,

Tai ương hoạn nạn đều qua,

Bụi trần giữ sạch, thực là từ đây!

331. Vàng, tuy trời chẳng trao tay,

“Bình an” hai chữ, xem tày mấy mươi!

Mai sau, bạc chín tiền mười,

Sống lâu, ăn mãi của trời về sau

Kìa người ăn ở cơ cầu,

Ở thời chẳng biết về sau phòng mình.

Thấy ai đói rách thời khinh,

Cách nào là cách ích mình thời khen 

Hứng tay dưới, vắt tay trên,

Lọc lừa từng tí, bon chen từng đồng

341. Ở thời phất giấy đan lồng,

Nói thời mở miệng như rồng như tiên

Gan liền quá nhỡ sắt rèn, 

Miệng thơn thớt, nghĩ rời tiền bạc ra.

Mặt lành khéo nói thực thà,

Tưởng như xẻ cửa xẻ nhà cho nhau!

Ở nào mùi mẽ chi đâu,

Như tuồng Cuội đất, giấu đầu hở đuôi!

Nói lời lại nuốt lấy lời,

Một lưng bát xáo, mười voi chưa đầy 

351. Cho nên mới phải lúc này:

Cửa nhà tan nát, phút dày chan chan!

Kẻ thời mắc phải vận nàn,

Cửa nhà một khắc lại tàn như tro!

Kẻ thì phải lính phải phụ,

Đem mình vào chốn quân du trận tiền.

Kẻ thời mắc phải dịch ôn

Kẻ thời thủy hỏa gian nan kia là!…

Thấy người mà phải lo ta,

Sờ sờ trước mắt thực là thương thay!

361. Khuyên con chớ bắt chước rầy,

Ở lòng nhân nghĩa cho đầy, mới khôn!

Lời cha mẹ bảo nỉ non,

Trước sau ghi chép khuyên con nghe lời.

Nghe thời mới phải là người,

Chẳng nghe thời cũng là đời bỏ đi!