CHUẨN BỊ TINH THẦN QUAN TRỌNG NHẤT cho cái chết là có một đời sống tinh thần chân thực. Chúng ta sẽ chết như cách chúng ta sống. Thi sĩ Kabir đã nói về cái chết: “Những gì tìm thấy sau này, cũng được tìm thấy bây giờ.” Một đời sống tốt sẽ tạo ra thiện nghiệp, thứ sẽ vận hành theo chiều hướng tự nhiên của mình và dẫn đến một cái chết tốt đẹp. Câu châm ngôn “nghiệp sẽ chăm sóc bạn” có thể ứng dụng trực tiếp vào cái chết. Nhưng có sự khác biệt giữa câu “ta sẽ lo việc đó” đến từ mẹ Theresa và từ mafia. Khi chết, thiện nghiệp sẽ đối xử tốt, ác nghiệp sẽ đối xử tệ với chúng ta. Đức Dalai Lama nói:

“Trong cuộc sống hàng ngày nếu bạn sống thiện lành, trung thực, từ ái, bi mẫn, bớt vị kỷ, thì tự động điều đó sẽ dẫn đến Niết bàn. Chúng ta phải thực hiện những lời dạy tốt đẹp này trong cuộc sống hàng ngày. Bạn có tin vào Chúa hay không không quan trọng lắm, bạn có tin vào Phật hay không không quan trọng lắm; là một Phật tử, bạn có tin vào tái sinh hay không không quan trọng lắm. Bạn phải sống một đời sống thiện lành. Trong tôn giáo giản dị của tôi, yêu thương là then chốt.”

Về căn bản, nghiệp là thói quen. Đó là động lực của các hành động lặp đi lặp lại thành thói quen. Phát triển nhiều thói quen tích cực nhất có thể sẽ mang lại nhiều lợi ích nhất cho chúng ta. Trong kinh Mahanama, đức Phật nói: “Giống như dầu dâng đến đỉnh một cái bình đầy nước, đức hạnh, lòng tốt, niềm tin, hay sự rộng lượng của bạn sẽ lên đến đỉnh cao, và đó là điều sẽ đưa bạn tới điểm đến tiếp theo của mình.”

Thực hành tâm thiện, hay Tâm Bồ Đề, là tinh túy của một cuộc đời tốt đẹp và là thói quen tốt nhất. Tâm Bồ Đề, một trái tim tràn đầy tình yêu và tình thương, cũng là tinh túy của một vị Phật. Nó thanh lọc nghiệp ác và tích lũy nghiệp lành. Lama Zopa Rinpoche nói: “Điều chính yếu là thực hành Tâm Bồ Đề. Chết với Tâm Bồ Đề là cách tốt nhất để chết.”

Hãy cố gắng đạt đến điểm mà cảm xúc mặc định của bạn là Tâm Bồ Đề. Nói cách khác, phản xạ tự động của bạn với các tình huống trong cuộc sống, đặc biệt là những tình huống khó khăn là gì? Bạn có nghĩ về bản thân không, và làm thế nào bạn có thể được lợi hoặc thoát khỏi một tình huống? Hay bạn nghĩ về người khác, và bạn có thể giúp họ bằng cách nào? Tiến bộ trên con đường và một dấu hiệu cho thấy bạn đã chuẩn bị tốt cho cái chết, là khi người trước chuyển thành người sau, khi bạn mặc định không vị kỷ mà trở nên vị tha. Nếu không chắc chắn phải làm gì trong một tình huống, chỉ cần mở rộng trái tim và yêu thương. Đây là sự rèn luyện Tâm Bồ Đề.

Trở thành một người tốt và giúp đỡ người khác sẽ tạo ra động lực giúp bạn nhẹ nhàng vượt qua các bardo. Điều này rất quan trọng bởi hầu hết các thực hành mà chúng ta sẽ thảo luận là những pháp thiền mà những người không phải Phật tử sẽ không bao giờ gặp phải. Phật tử không phải là những người duy nhất có thể có một cái chết an lành hoặc chuẩn bị chu đáo. Bất cứ ai sống với lòng tốt chân thật sẽ được chăm sóc bởi sức mạnh của lòng tốt đó. Tenga Rinpoche nói: “Dù có vẻ là một hoạt động thế gian, nhưng nếu có thái độ của Tâm Bồ Đề, thì đó là thực hành Pháp.” Và nó sẽ chuẩn bị cho bạn trước cái chết. Tâm Bồ Đề trải thảm đỏ đón bạn vào trong các bardo.

Đức Dalai Lama nói: “Khi còn sống, tôi sẽ thiền về Tâm Bồ Đề. Đây là điều mang lại ý nghĩa cho cuộc đời tôi. Lúc lìa đời, tôi sẽ thiền về Tâm Bồ Đề. Điều này sẽ giúp tôi tiếp tục trên con đường giác ngộ.” Ngài tiếp tục:

“Nếu một người trau dồi những phẩm tính tinh thần như hài hòa, khiêm tốn, không cố chấp, nhẫn nại, từ ái, bi mẫn, trí tuệ… người đó sẽ được trang bị một sức mạnh và trí thông minh có thể đối phó hiệu quả với các vấn đề của cuộc đời; và bởi tài sản người đó tích lũy được là tinh thần chứ không phải vật chất, nó sẽ không bị bỏ lại khi chết. Không cần thiết phải đi vào trạng thái sau khi chết với hai bàn tay trắng.”

Ngoài việc sống thiện lành, nhiệm vụ tiếp theo là học cách buông bỏ. Nếu có thể cắt bỏ những dính mắc của mình, chúng ta sẽ sống và chết một cách dễ dàng. Theo nhiều cách, toàn bộ con đường tâm linh là về sự buông bỏ và do đó là một sự chuẩn bị cho cái chết. Nếu đang đi trên con đường chân chính, chúng ta sẽ chuẩn bị sẵn sàng. Sakyong Mipham Rinpoche nói: “Mọi người nói rằng thực hành Pháp là chuẩn bị cho cái chết, tất cả những gì Phật giáo làm là chuẩn bị cho cái chết. Chúng ta đang chuẩn bị cho bản thân – rất nhiều.” Sẽ có rất nhiều điều để nói về sự buông bỏ trong suốt cuốn sách này.

Những thực hành sau đây, nhiều trong số đó là thiền hàng ngày, có lợi nhất cho cái chết. Chúng được trình bày với sự phân bổ theo tính chất từ phổ biến đến bí truyền. Vấn đề không phải là mọi pháp thiền đều cần phải thực hành, mà điều này chỉ ra rằng bạn có thể chuẩn bị được bao nhiêu. Những thực hành này cũng chỉ ra rằng việc thiền hàng ngày đang giúp bạn chuẩn bị.

Nếu một thực hành có vẻ quá huyền bí, đừng lo lắng. Các phương pháp thực hành bí truyền không nhất thiết là hiệu quả hơn so với những phương pháp sơ cơ được thực hiện bởi một người mới bắt đầu, đặc biệt nếu chúng được thực hiện hết lòng. Khi các phương pháp thực hành ngày càng nâng cao, chúng thường trở nên đơn giản hơn. Thực hành nâng cao nhất cho cái chết chỉ đơn giản là thư giãn trong đó. Điều quan trọng là chất lượng của việc thực hành và niềm tin của bạn vào nó, chứ không phải số lượng các pháp tu.

Graham Coleman, biên tập viên chính của bản dịch hoàn chỉnh sang Anh ngữ đầu tiên của Tử Thư Tây Tạng viết về các thực hành bí truyền: “Trọng tâm của các kỹ năng thiền này là những phương pháp thực hành tinh tế mà qua đó những bậc thầy của những truyền thống thiền này mô phỏng quá trình tan rã của tâm thức vào lúc chết… Nguồn gốc tối hậu của những giáo lý này [là] sự hiểu biết trực tiếp, đầy đủ và bền vững theo kinh nghiệm về bản chất tối hậu của tâm.” Một lần nữa, hành trình xuyên qua các bardo là hành trình xuyên qua tâm, vì vậy bất kỳ cách thiền nào khiến bạn trở nên quen thuộc với tâm sẽ giúp bạn chuẩn bị cho cái chết.

Những người mới có thể bị choáng ngợp bởi vô số phương pháp thiền sẵn có. Tất cả những thực hành khác nhau này được đề cập bởi trải nghiệm bardo là một thử thách. Giống như bất kỳ chuyến đi khắc nghiệt nào, mọi thứ có thể không phải lúc nào cũng diễn ra như kế hoạch. Nếu kế hoạch A không thành công cho bardo hoại diệt, chúng ta có kế hoạch B cho bardo pháp tính và kế hoạch C cho bardo khởi sinh. Với rất nhiều phương pháp thiền trong tầm tay, chúng ta có thể lấy thứ gì đó ra từ “bộ hỗ trợ khẩn cấp” của mình và biến một chuyến đi tồi tệ thành tốt đẹp. Điều quan trọng nhất là chuẩn bị, như Chagdud Tulku Rinpoche đã nói: “Khi phải đi vệ sinh, thì đã quá muộn để xây nhà tiêu.”

Đức Dalai Lama tóm tắt tinh thần cuộc hành trình theo cách này:

“Bởi chết là trạng thái tất cả các mức độ thô của năng lượng và tâm thức tan rã, chỉ còn lại năng lượng và tâm thức vi tế, một hành giả cao cấp có thể tạo ra một trạng thái thiền gần giống với kinh nghiệm thực tế của cái chết. Điều này có thể đạt được bởi thiền có thể đưa đến sự tan rã của các mức độ thô của năng lượng và tâm thức. Khi điều này được hoàn thành, hành giả có được một tiềm năng to lớn để tiến bộ trong thực hành tâm linh của mình.”

Thông thường trong cuộc sống, nếu biết sắp phải đối mặt với một tình huống khó khăn, không quen thuộc, chúng ta chuẩn bị và rèn luyện bản thân trước những tình huống đó để khi sự việc xảy ra, mình đã hoàn toàn sẵn sàng. Việc diễn tập tiến trình của cái chết, những diễn biến của trạng thái trung gian, và sự xuất hiện trong một hiện hữu tương lai, nằm tại tâm yếu của con đường yoga tantra tối thượng. Những thực hành này cũng là một phần trong quá trình luyện tập hàng ngày của tôi, và bởi điều này, tôi phần nào cảm thấy phấn khích khi nghĩ về kinh nghiệm chết.”