NGHỆ THUẬT TỰ VẤN

Khi nói đến sự thức tỉnh, tôi nhận thấy có hai yếu tố hữu ích và mạnh mẽ nhất. Thứ nhất là phát triển một thái độ thiền tính, trong đó chúng ta buông bỏ sự kiểm soát ở mức độ rất sâu và để mọi thứ như nó vốn là. Thứ hai là sự nghiêm túc đối mặt cùng với trí tò mò và trí tuệ sẵn có nơi mình thông qua tự vấn với thiền tính. Một trong hai yếu tố này nếu tách rời đều có thể không trọn vẹn: sự tự vấn tách rời khỏi thiền có thể trở nên trí thức và trừu tượng; thiền tách rời khỏi sự tự vấn có thể khiến chúng ta lạc lối trong nhiều trạng thái tâm linh khác nhau. Kết hợp lại, chúng cung cấp năng lượng cần thiết, động lực cần thiết, để tạo ra một chớp lóe của nhận thức về bản chất đích thực của bạn. Và cuối cùng, đó chính là ý nghĩa của tâm linh.

MỘT CÂU HỎI CÓ TÍNH TÂM LINH MẠNH MẼ LÀ GÌ?

Tự vấn trong thiền định là nghệ thuật đặt ra một câu hỏi có tính tâm linh mạnh mẽ. Và một câu hỏi có tính tâm linh mạnh mẽ luôn trỏ chúng ta về lại chính mình. Bởi vì điều quan trọng nhất dẫn đến sự thức tỉnh tâm linh là khám phá ra chúng ta là ai và là gì – thức tỉnh khỏi trạng thái mơ, trạng thái si mê đồng hóa với bản ngã. Và để sự thức tỉnh này xảy ra, cần phải có một năng lượng chuyển hóa nào đó lóe lên trong ý thức. Đó cần phải là một năng lượng thực sự đủ mạnh để đánh thức ý thức khỏi trạng thái si mê của sự chia rẽ, hướng đến chân lý của bản thể. Tự vấn là một sự tham gia tích cực vào trải nghiệm của chính chúng ta, từ đó có thể nuôi dưỡng chớp lóe của sự thấu suốt tâm linh này.

Điều quan trọng nhất trong tự vấn tâm linh là đặt câu hỏi đúng. Câu hỏi đúng là câu hỏi thực sự mang lại năng lượng cho bạn. Trong khía cạnh tâm linh, điều đầu tiên quan trọng nhất là tự hỏi bản thân: Điều gì là quan trọng nhất? Tâm linh là gì đối với bạn? Đâu là câu hỏi nằm sâu trong trái tim bạn? Chứ không phải câu hỏi mà ai đó bảo bạn nên có, cũng không phải câu hỏi mà bạn đã học được là nên hỏi. Mà, câu hỏi dành cho bạn là gì? Nếu bạn thiền, tại sao bạn lại làm điều đó? Bạn đang cố gắng trả lời câu hỏi gì?

Câu hỏi sâu sắc nhất mà chúng ta có thể hỏi, và cũng là câu hỏi có sức mạnh tâm linh nhất, chính là: Tôi là gì hay tôi là ai? Trước khi tự hỏi tại sao tôi ở đây, có lẽ tôi nên tìm hiểu xem cái “tôi” này là ai, người đang đặt ra câu hỏi đó. Trước khi hỏi “Thượng Đế là gì?”, có lẽ tôi nên hỏi tôi là ai, cái “tôi” mà đang tìm kiếm Thượng Đế. Tôi là ai, ai thực sự đang sống cuộc đời này? Ai đang ở đây, ngay lúc này? Ai đang trên con đường tâm linh? Ai đang thiền định? Tôi thực sự là ai? Chính câu hỏi này khởi đầu cho hành trình tự vấn tâm linh, tìm ra cho chính mình xem bạn thực sự là ai và là gì.

Vì vậy, bước đầu tiên của quá trình tự vấn là đặt ra một câu hỏi mạnh mẽ về mặt tâm linh, chẳng hạn như “Tôi là ai hay tôi là gì?” Bước thứ hai là biết cách hỏi câu hỏi đó.

CON ĐƯỜNG CỦA SỰ LOẠI TRỪ

Trước khi thực sự tìm ra mình là gì, chúng ta phải tìm ra mình không phải là gì. Nếu không, những giả định của chúng ta sẽ tiếp tục làm ô nhiễm toàn bộ quá trình tìm hiểu. Chúng ta có thể gọi đây là con đường của sự loại trừ. Trong truyền thống Cơ Đốc giáo, họ gọi đây là Via Negativa, con đường phủ nhận. Trong truyền thống Vedanta của Ấn Độ giáo, họ gọi đây là neti neti, nghĩa là “chẳng phải cái này, chẳng phải cái kia.” Tất cả đều là những con đường của sự loại trừ, những cách để tìm ra mình là gì bằng cách tìm ra mình không phải là gì.

Chúng ta bắt đầu bằng cách xem xét những giả định mình có về bản thân. Ví dụ, khi nhìn vào tâm trí, chúng ta nhận thấy có những suy nghĩ. Rõ ràng có điều gì đó hoặc ai đó đang nhận ra những suy nghĩ ấy. Bạn có thể không biết nó là gì, nhưng bạn biết nó ở đó. Suy nghĩ đến rồi đi, nhưng thứ đang chứng kiến những suy nghĩ đó thì vẫn còn đó.

Nếu những suy nghĩ đến rồi đi, thì chúng không thực sự là cái bạn là. Việc bắt đầu nhận ra rằng bạn không phải là những suy nghĩ của mình là rất quan trọng, bởi vì hầu hết mọi người đều cho rằng họ là những gì họ nghĩ. Tuy nhiên, chỉ cần nhìn vào trải nghiệm của chính mình, bạn sẽ thấy rằng bạn là người chứng kiến những suy nghĩ. Bất kỳ suy nghĩ nào bạn có về bản thân đều không phải là con người và bản chất của bạn. Có một điều gì đó nguyên sơ hơn đang quan sát những suy nghĩ.

Tương tự như vậy, có những cảm xúc—hạnh phúc, buồn bã, lo lắng, vui sướng, bình yên—và cũng có sự chứng kiến những cảm xúc đó. Cảm xúc đến rồi đi, nhưng nhận thức về cảm xúc vẫn còn đó.

Điều tương tự cũng đúng với niềm tin. Chúng ta có nhiều niềm tin, và chúng ta có nhận thức về những niềm tin đó. Chúng có thể là những niềm tin tâm linh, những niềm tin về hàng xóm, những niềm tin về cha mẹ, những niềm tin về bản thân (thường là những niềm tin tai hại nhất), những niềm tin về rất nhiều thứ khác nhau. Niềm tin là những suy nghĩ mà chúng ta cho là đúng. Tất cả chúng ta đều có thể thấy rằng những niềm tin của mình đã thay đổi khi chúng ta trưởng thành, khi chúng ta đi qua một cuộc đời. Những niềm tin đến rồi đi, nhưng chúng không cho chúng ta biết ai là người quan sát. Người quan sát hay nhân chứng đứng trước những niềm tin.

Điều tương tự cũng đúng với bản ngã của chúng ta. Chúng ta có xu hướng nghĩ rằng chúng ta chính là những bản ngã của mình, rằng ta chính là những cá tính của mình. Tuy nhiên, cũng giống như những suy nghĩ, cảm xúc và niềm tin, chúng ta có thể nhận ra rằng có một nhân chứng cho bản ngã của mình. Có một bản ngã được gọi là “bạn,” và rồi có sự quan sát bản ngã. Nhận thức về bản ngã đứng trước bản ngã; nó đang nhận ra bản ngã, không phán xét, không lên án.

Ở đây, chúng ta đã bắt đầu đi sâu vào một điều gì đó gần gũi hơn. Bản chất cốt lõi, sâu thẳm nhất của bạn không thể là tính cách của bạn. Bản ngã của bạn đang được quan sát bởi một điều gì đó nguyên sơ hơn; nó đang được chứng kiến bởi nhận thức.

Với điều đó, chúng ta đạt đến chính nhận thức. Chúng ta nhận thấy rằng có nhận thức. Bạn nhận thức được những gì bạn nghĩ. Bạn nhận thức được cách mình cảm nhận. Vì vậy, nhận thức hiện diện rõ ràng. Nó không phải là thứ cần được vun đắp hay tạo ra. Nhận thức đơn giản là hiện hữu. Nó là thứ cho phép bạn biết, để trải nghiệm những gì đang xảy ra.

AI ĐANG BIẾT?

Ngay khi chúng ta quay trở lại với chính nhận thức, chúng ta lại gặp phải giả định cơ bản rằng “Tôi là người biết.” Vì vậy, chúng ta tìm hiểu giả định đó, và hết lần này đến lần khác khám phá ra rằng chúng ta không thể tìm ra ai là người nhận thức. Cái “tôi” nhận thức này nằm ở đâu? Chính tại khoảnh khắc này—khoảnh khắc mà chúng ta nhận ra rằng chúng ta không thể tìm thấy một thực thể gọi là “tôi” sở hữu nhận thức—thì chúng ta bắt đầu nhận ra rằng có lẽ chính chúng ta là nhận thức.

Sự tự nhận thức này không thể được hiểu trong tâm trí. Đó là một bước nhảy vọt mà tâm trí không thể thực hiện. Tư duy không thể thấu hiểu những gì vượt ra ngoài tư duy. Đó là lý do tại sao chúng ta gọi đây là sự nhận thức siêu việt. Thực ra, đó là sự thức tỉnh bản thể của chúng ta khỏi ngục tù của sự chia rẽ để trở về trạng thái đích thực của nó. Điều này vừa đơn giản vừa vô cùng sâu sắc. Đó là một chớp lóe của sự mặc khải.

Một trong những gợi ý đơn giản nhất mà tôi có thể đưa ra ở đây là hãy nhớ rằng quá trình tìm hiểu và thẩm định này thực sự diễn ra từ cổ trở xuống. Một ví dụ về điều này là khi bạn tự hỏi: “Tôi là gì?” Điều đầu tiên mà hầu hết mọi người nhận ra là họ không biết. Vì vậy, hầu hết mọi người sẽ đi vào tâm trí của họ để cố gắng tìm ra câu trả lời. Nhưng điều đầu tiên mà tâm trí bạn biết là bạn không biết. Trong quá trình tự vấn tâm linh, đó là thông tin rất hữu ích. “Tôi không biết tôi là gì. Tôi không biết tôi là ai.”

Một khi bạn nhận ra điều đó, bạn có thể suy nghĩ về nó hoặc bạn có thể thực sự cảm nhận nó. Cảm giác thế nào khi bạn nhìn vào bên trong để tìm ra mình là ai mà không tìm thấy một thực thể nào gọi là “bạn”? Không gian mở trống ấy mang lại cảm giác gì? Hãy cảm nhận nó trong thân thể bạn; hãy để nó ghi dấu trong từng tế bào của bạn. Đây chính là sự tìm tòi tâm linh thực sự. Nó biến đổi những gì tưởng chừng chỉ là một suy nghĩ trừu tượng trong tâm trí thành một điều gì đó rất bản năng, rất sống động, và rất mạnh mẽ về mặt tâm linh.

Một khi chúng ta nhận ra bản thân chính là nhận thức, căn tính của chúng ta có thể bắt đầu an nghỉ trong cốt lõi của nó. Cái chúng ta là không còn nằm trong cơ thể, tâm trí, tính cách, suy nghĩ và niềm tin của chúng ta nữa. Cái chúng ta là an nghỉ trong cội nguồn của nó. Khi ta an nghỉ trong cội nguồn, cơ thể, tâm trí, tính cách, suy nghĩ và cảm xúc của chúng ta sẽ hòa hợp.

SỰ BAO GỒM VĨ ĐẠI

Sau Con Đường của sự Loại Trừ là điều mà tôi gọi là sự Bao Gồm Vĩ Đại. Khi chúng ta bắt đầu buông xả vào nhận thức hay tâm linh, chúng ta bắt đầu nhận ra rằng đó chính là con người và bản chất của chúng ta. Chúng ta bắt đầu thấy rằng mọi thứ trong sự tồn tại chỉ đơn giản là một biểu lộ hay sự thể hiện của tâm linh, dù đó là chiếc ghế, sàn nhà, đôi giày của bạn, hay những cái cây bên ngoài, bầu trời, thân thể mà bạn gọi là “bạn,” tâm trí, bản ngã, tính cách, mọi thứ – tất cả đều là biểu hiện của tâm linh.

Khi sự đồng hóa của chúng ta bị mắc kẹt trong những hình tướng khác nhau này, kết quả là đau khổ. Nhưng khi thông qua sự tự vấn và thiền định, căn tính của chúng ta bắt đầu trở về với nền tảng nhận thức của nó, thì mọi thứ đều được bao gồm. Bạn khám phá ra rằng tính người của bạn không hề tách biệt với tính thần thánh bên trong bạn, đó là cái bạn thực sự là.

Bây giờ, xin đừng cố gắng hiểu điều này bằng tâm trí của bạn. Điều này thực sự không thể hiểu được trong tâm trí. Sự hiểu biết này nằm ở một điểm sâu hơn, ở một nơi sâu thẳm hơn bên trong chúng ta. Một thứ gì đó khác hiểu; một thứ gì đó khác biết.

CÁI KHÔNG THAY ĐỔI

Không ai có thể ép buộc để có được khoảnh khắc nhận thức này. Nó xảy ra một cách tự phát. Nó tự diễn ra. Nhưng điều chúng ta có thể làm là vun đắp nền tảng và tạo ra những điều kiện để khoảnh khắc nhận thức này diễn ra. Chúng ta có thể mở rộng tâm với những khả năng sâu sắc hơn và bắt đầu tự mình khám phá xem mình thực sự là ai.

Khi sự thức tỉnh về bản chất thực sự của chúng ta xảy ra, nó có thể diễn ra trong khoảnh khắc, hoặc trong một khoảng thời gian dài hơn, hoặc có thể diễn ra vĩnh viễn. Dù nó xảy ra theo cách nào, thì điều đó hoàn toàn ổn. Bạn là chính mình. Bạn không thể đánh mất chính mình – người mà bạn là, bất kể kinh nghiệm của bạn là gì. Ngay cả khi bạn có một sự mở lòng nhất định và bạn nhận ra bản chất thực sự của mình, rồi sau đó bạn nghĩ rằng mình đã quên nó, thì bạn cũng chẳng mất mát gì cả.

Do đó, lời mời gọi luôn là hãy an trú ngày càng sâu sắc hơn, đừng cố gắng nắm bắt một sự thấu hiểu hay một kinh nghiệm, đừng cố gắng níu giữ nó, mà hãy nhận ra thực tại ẩn tàng, cái không bao giờ thay đổi. Nhà hiền triết vĩ đại của Ấn Độ thế kỷ 20, Ramana Maharshi, đã có câu nói: “Cái gì đến thì đến; cái gì đi thì đi. Hãy tìm xem cái gì còn lại.”

—000—

(Yên Bình dịch sang Tiếng Việt)