Tác phẩm Giải Thoát Trong Lòng Tay đề cập đến bốn đặc tính chung của nghiệp và nhân quả: (1) Cách nghiệp được ấn định; (2) Nghiệp luôn tăng trưởng; (3) Không lãnh quả nếu chưa tạo nghiệp; và (4) Nghiệp đã tạo không tự mất đi.

Cách nghiệp được ấn định

Nói chung, khi đã làm điều sai trái hoặc đã phạm ác nghiệp, chắc chắn bạn sẽ nhận kết quả xấu, và bạn sẽ nhận kết quả tốt đẹp từ một hành động đúng đắn. Nếu làm thiện hạnh thì bạn sẽ không phải đối mặt với hệ quả tiêu cực, còn khi đã phạm ác hạnh thì bạn không thể nhận kết quả tích cực. Nghiệp được ấn định rõ ràng như thế.

Nếu bạn hỏi những đứa trẻ học lớp hai hoặc lớp ba, “Hai cộng hai bằng bao nhiêu?” và hỏi nhà bác học Albert Einstein câu hỏi tương tự thì đáp án từ hai phía sẽ hoàn toàn giống nhau. Thậm chí Einstein cũng không thể đưa ra lời giải tốt hơn cho câu hỏi này. Đó là vì đáp án cho câu hỏi “Hai cộng hai bằng mấy?” đã được ấn định. Quy luật của nghiệp cũng giống như lời giải trong toán học, chúng được ấn định khá chặt chẽ. Ví dụ, nếu gieo hạt táo thì bạn chỉ có thể có cây táo, nếu gieo hạt xoài thì bạn chỉ có thể có cây xoài. Nếu gieo hạt táo thì bạn không thể nào có cây xoài.

Nghiệp được ấn định như thế nào? Lấy ví dụ về hành vi sát sinh, chẳng hạn như giết một con bò. Khi giết con bò, ta tạo một ác nghiệp, và ác nghiệp đó chuyển hóa thành một tập khí (hay một dấu vết) trong tâm ta. Tập khí sẽ tích tụ trong tâm, chúng ta gọi nó là tập khí nghiệp. Sau đó, những tập khí này sẽ mang lại những hệ quả tiêu cực. Vì vậy bạn nên cẩn thận. Khi hành động sai trái, dù hành vi đó không rõ ràng nhưng nó sẽ chuyển thành tập khí trong tâm ta.

Khi bạn tạo nghiệp, chắc chắn hành động đó sẽ chuyển hóa thành tập khí trong tâm. Khi chúng ta chết, tâm vẫn tiếp tục duy trì tập khí đó và nó sẽ được kích hoạt ở đời sau. Chính vì vậy, đôi khi bạn đến một nơi mà mình chưa từng đến, bạn vẫn có cảm giác mình đã đến nơi đó rồi. Lý do là bạn mang theo tập khí từ đời trước. Khi gặp một người mà bạn chưa từng gặp trước đây nhưng bạn vẫn có cảm giác mình đã biết họ rất lâu rồi, đó là do tập khí từ đời trước. Khi một người chết và tái sinh ở đời sau, tâm của họ tiếp tục lưu giữ tập khí và những tập khí này khi được kích hoạt sẽ làm cho vài ký ức của đời trước trổi dậy.

Nhiều người kể cho tôi nghe kinh nghiệm của họ. Khi ngủ họ có những giấc mơ lạ mà phần lớn không thể nào giải thích, đó là những điều mà họ chưa từng trải qua. Theo quan điểm khoa học, Sigmund Freud, một nhà tâm lý học nổi tiếng, luôn cố chứng tỏ giấc mơ là điềm báo về tương lai. Tôi nghĩ ông ấy là một nhà tâm lý học rất nổi tiếng ở thế kỷ XX. Ông đã viết quyển sách Diễn Giải Giấc Mơ (The Interpretation of Dreams). Sigmund Freud muốn chỉ ra mọi giấc mơ là điềm báo về tương lai. Tuy nhiên, theo quan điểm Phật giáo, không phải mọi giấc mơ đều là điềm báo. Một vài giấc mơ do tập khí đến từ rất nhiều đời trước. Những tập khí này được kích hoạt, khiến cho chúng ta thấy những điều lạ lùng mà không thể nào giải thích. Đạo Phật cho rằng một số giấc mơ là hiệu ứng đến từ những đời trước ,vài giấc mơ là điềm báo tương lai, vài giấc mơ chỉ là giấc mơ bình thường.

Mọi hành động đều để lại tập khí trong tâm và tập khí này sẽ mang đến hệ quả tương ứng. Hệ quả này chính là sự phản ứng lại hành động. Mọi hành động đều có phản ứng trở lại, điều này rất khoa học. Tương tự, bản thân ác nghiệp là một hành động, và nó kéo theo một phản ứng ngược lại; chúng ta gọi phản ứng này là nghiệp báo. Bạn có thể đọc thêm tác phẩm Giải Thoát Trong Lòng Tay, trong đó đưa ra nhiều ví dụ về cách nghiệp được ấn định.

Có một câu chuyện kể về một tu sĩ có chất giọng rất hay nhưng gương mặt lại rất xấu xí. Đức Phật đã nói tu sĩ đó có giọng nói ngọt ngào vì trong quá khứ ông ta đã cúng dường chuông cho chùa. Tuy nhiên, gương mặt của ông rất xấu xí vì ông đã hủy hoại tháp Phật. Bạn có thể thấy rất rõ trong ví dụ này, vì hành động hủy hoại tháp mà ông ta phải mang một gương mặt rất xấu; và nhờ cúng dường chuông cho chùa mà ông ta có được giọng nói ngọt ngào. Câu chuyện này được nhắc đến trong Giải Thoát Trong Lòng Tay. Đây là một mẫu chuyện cho thấy cách nghiệp được ấn định. Nói chung, nghiệp được ấn định rõ ràng: ác nghiệp không thể mang đến hệ quả tích cực, và thiện nghiệp không thể mang đến hệ quả tiêu cực.

Nghiệp luôn tăng trưởng

Khi ta tạo ác nghiệp và nếu không tịnh hóa thì ngày qua ngày, những ác nghiệp này sẽ tăng trưởng. Cả thiện nghiệp và ác nghiệp đều sẽ tăng trưởng chứ không riêng gì ác nghiệp. Giải Thoát Trong Lòng Tay minh họa nghiệp luôn tăng trưởng thông qua ví dụ về sự phát triển của một hạt giống táo. Một khi hạt giống táo đã được gieo thì nó sẽ phát triển và nảy nở thành hàng ngàn quả táo.

Thông thường, mọi sự việc diễn ra đều là kết quả của nghiệp. Tuy nhiên, nếu mọi thứ là kết quả của nghiệp thì cớ gì chúng ta phải làm việc tốt nữa, bởi vì chuyện gì xảy đến thì chúng sẽ đến, còn chuyện gì không đến thì sẽ không đến. Mọi thứ được ấn định bởi nghiệp, chúng ta có thể làm được gì? Chúng ta như những người vô vọng.

Chúng ta phải nhìn sâu hơn nữa vào nghiệp và nghiệp báo. Có hai loại nghiệp: nghiệp cố định và nghiệp bất định. Đối với nghiệp cố định, hệ quả của nó là không thể tránh khỏi, chúng ta buộc phải đối mặt với nghiệp báo. Ví dụ, khi bạn gieo một hạt táo xuống đất nhưng không tưới nước thì hạt giống đó chắc chắn không thể phát triển thành cây táo. Nghiệp cố định giống như vậy, ta không thể tránh khỏi nghiệp báo mà buộc phải nhận lãnh kết quả.

Chúng ta có thể thay đổi hệ quả của nghiệp bất định. Một vài sự việc trong tương lai là kết quả của nghiệp cố định mà ta không thể tránh khỏi; tuy nhiên, tương lai cũng chứa đựng rất nhiều điều không chắc chắn và ta vẫn có thể làm được nhiều điều. Chuyện gì sẽ diễn ra trong tương lai? Có rất nhiều khả năng mở. Có lẽ chỉ 40% các sự việc trong tương lai đã được cố định, còn 60% vẫn chưa cố định, và 60% chưa cố định này nằm trong tầm kiểm soát của chúng ta. Có một câu chuyện về cuộc đời ngài Long Thọ. Ngài Long Thọ được tiên đoán rằng sẽ chết vào năm bảy tuổi nhưng nếu ngài xuất gia thì sẽ không bị yểu mạng. Ngài Long Thọ đã xuất gia và đã không chết lúc bảy tuổi. Tương tự, ta có thể thay đổi nhiều nghiệp. Thực hành tịnh hóa ác nghiệp chính là tạo thêm thiện nghiệp để thay đổi ác nghiệp, điều này cũng giống như ta không tưới nước cho hạt giống ác nghiệp vậy.

Có phải tất cả sự việc diễn ra trong đời này đều là kết quả của nghiệp đời trước hay không? Bây giờ bạn phải xem xét hai loại nghiệp: nghiệp của đời hiện tại và nghiệp của đời quá khứ. Đôi khi vấn đề này rất phức tạp. Khi nhìn vào cơ thể chúng ta, thậm chí nếu ta tập thể dục rất tốt và ăn uống hợp lý thì cũng có lúc ta mắc những chứng bệnh mà y học không thể giải thích. Đó chính là hệ quả của nghiệp đời trước. Chúng ta cần phân biệt rõ ràng, có nhiều chuyện không phải là kết quả của nghiệp đời trước mà do trong đời này chúng ta làm nhiều điều sai trái. Mặt khác, chúng ta có thể thấy rõ có nhiều chuyện xảy ra ngoài dự tính của chúng ta mà ta không thể giải thích được; đôi lúc đó là kết quả của nghiệp đời trước.

Không lãnh quả nếu chưa tạo nghiệp

Chúng ta phải làm rõ những điều kỳ lạ trong cuộc sống, ví dụ như nhiều người vẫn sống sót trong các tai nạn nghiêm trọng, nhưng nhiều người khác lại qua đời vì những sự cố nhỏ. Tôi từng gặp một người đàn ông có một vết nứt trên bàn chân. Ông ấy nói với tôi là ông bị rơi từ trên giường xuống đất trong lúc đang ngủ nên bị gãy chân. Điều đó thật lạ! Một số người ngã từ một hoặc hai tầng lầu xuống đất mà vẫn bình an vô sự, nhưng người đàn ông đó chỉ ngã từ trên giường xuống đất mà đã bị gãy chân. Nhiều sự việc như vậy diễn ra trong thực tế, và đó là kết quả của nghiệp. Người nào không tạo nghiệp thì không phải kinh nghiệm kết quả tương ứng. Người nào không tạo nghiệp thì không phải nhận hệ quả xấu thậm chí khi gặp nạn.

Khi chúng ta gặp điều gì tồi tệ, điều đó có nghĩa là ta đã tạo nghiệp nào đó trong đời quá khứ hoặc đời hiện tại. Nhìn chung là như vậy, tuy nhiên thực tế thì đôi khi rất khó nói đâu là điều tốt và đâu là điều xấu. Đôi khi chúng ta thấy một hoàn cảnh rất xấu, nhưng nó lại có thể tốt. Chúng ta nhìn nhận một hoàn cảnh là bất thuận, nhưng thực tế thì đó có thể là thuận duyên. Khá khó để chúng ta xác định đâu là thuận lợi và đâu là bất thuận.

Nghiệp đã tạo không tự mất đi

Nghiệp đã được tạo không tự nhiên biến mất. Thiện nghiệp và ác nghiệp đều không thể tự chúng biến mất, nhưng ta có thể tịnh hóa ác nghiệp và cũng có thể hủy hoại thiện nghiệp. Khi đã tạo thiện nghiệp và chúng ta khởi sinh những ác niệm như thù hận, nóng giận…, những cảm xúc này sẽ hủy hoại thiện nghiệp. Ngược lại, dù đã tạo nhiều ác nghiệp nhưng chúng ta có thể tịnh hóa chúng, đây là điểm quan trọng. Khi ác nghiệp đã được giảm thiểu thì bất cứ khi nào tạo thiện nghiệp, chúng ta sẽ nhận được kết quả của thiện hạnh ngay lập tức. Đôi khi ta làm rất nhiều thiện nghiệp nhưng không thể nhận kết quả tốt ngay lập tức vì ta mang ác nghiệp nặng nề. Ác nghiệp ngăn chặn thiện nghiệp trổ quả ngay tức thì.

Điều quan trọng nhất ta cần hiểu là thiện nghiệp và ác nghiệp có công năng riêng của chúng. Khi chúng ta có quá nhiều ác nghiệp, chúng sẽ hủy hoại thiện nghiệp, và ngược lại. Đây là cơ chế vận hành chung của nghiệp. Nói chung, khi phân tích bốn đặc tính chung của nghiệp và nhân quả, chúng ta có thể thấy nghiệp vận hành như thế nào, công năng và bản chất của nghiệp. Khi thành Phật thì ta sẽ hiểu toàn diện về nghiệp và luật nhân quả. Hiện tại rất khó để ta hiểu nghiệp và nhân quả một cách toàn diện.

Tags: Đại thừa