Bạn sẽ có cơ hội làm quen với mười nhân vật trứ danh nhất trong lịch sử nhân loại. Mỗi người là hiện thân của một “thiên tài” đặc biệt mà bạn rất nên bắt chước và áp dụng trong cuộc sống hàng ngày.

Mỗi thiên tài được trình bày dưới dạng một tiểu sử minh họa cho những nguyên tắc chủ đạo trong thân thế và sự nghiệp của họ. Chúng ta sẽ khám phá những nguyên tắc này có thể ảnh hưởng tới bạn bằng cách nào và liên quan tới bạn ra sao, bao gồm cả việc tự đánh giá bản thân để ước định ảnh hưởng hiện tại của nó, và đặc biệt là ứng dụng đầy tiềm năng của các nguyên tắc đó trong công việc của thế kỷ XXI này. Điều quan trọng nhất là bạn có cơ hội thực hành các bài tập nhằm phát triển sự tinh thông của bạn với từng nguyên tắc, ứng dụng chúng vào cuộc sống hiện tại.

Một phóng viên được tôi chia sẻ các nguyên tắc trong cuốn sách này đã đưa ra một ý kiến mà có thể bạn cũng đồng tình: “Tôi thích bóng rổ, nhưng dù cố gắng đến đâu, tôi cũng chẳng bao giờ trở thành Michael Jordan được. Vậy tại sao ai cũng có thể mơ ước trở thành Leonardo, Einstein hoặc Elizabeth Đệ nhất?” Tôi hiểu cảm giác của anh ấy. Cảm thấy mình quá tầm thường khi chiêm ngưỡng các thiên tài trên bất kỳ lĩnh vực nào của cuộc sống là một cảm giác phổ biến. Nếu tôi so sánh mình với Michael Jordan, ý thức về khả năng của tôi trên sân đấu sẽ lập tức tiêu tan. Trái lại, thay vì vậy, tôi nghĩ đến việc áp dụng một số kỹ thuật tài tình của Jordan – sự tập trung, ý thức đồng đội, cách di chuyển chân để phòng thủ và tinh thần thi đấu hết mình trong suốt sự nghiệp cầu thủ của anh – thì lúc đó, tôi thật sự có cảm hứng và sẵn sàng chơi với phong độ tốt nhất.

Cuốn sách này chỉ dẫn cho bạn học hỏi từ đội hình các thiên tài sáng tạo với những tư tưởng tiến bộ của mọi thời đại. Tôi đã tìm kiếm những ý tưởng, những khám phá và phát minh làm rung chuyển thế giới. Tôi đã tìm kiếm những tư tưởng, hoạt động và sáng tạo tiến bộ có ấn tượng sâu sắc và mang tính phổ quát đối với đời sống – những đặc trưng cơ bản của một cá nhân cụ thể. Tất nhiên, mỗi tiến bộ vĩ đại là kết quả của sự đan xen phức hợp các ảnh hưởng, nỗ lực và sự may mắn. Tư duy tiến bộ, sáng tạo và độc đáo nhất luôn là sản phẩm của hoàn cảnh lịch sử, chịu ảnh hưởng của các bậc thiên tài tiền bối, các bậc thầy và cộng sự thuộc lĩnh vực tư tưởng của những nhà sáng tạo. Tuy nhiên, dù tính chủ quan là một khía cạnh không phủ nhận của quá trình này, người ta vẫn có thể nhận ra những mạch tư tưởng chủ đạo của một thiên tài sáng tạo.

Mục đích của tôi không phải là cung cấp cho bạn danh sách mười trí tuệ thiên tài sáng tạo nhất, mà là khơi gợi để bạn tự khám phá tài năng của mình thông qua việc tìm hiểu những nguyên mẫu đó. Trên thực tế, việc lập danh sách những người kiệt xuất nhất và những phẩm chất tốt nhất của họ sẽ đem lại cho bạn rất nhiều lợi ích.

Plato: Làm sâu sắc thêm tình yêu trí tuệ 

Tình yêu đối với trí tuệ – triết lý – và biểu hiện của nó trong hành trình tìm kiếm sự thật, cái đẹp và sự tinh túy là những sợi tơ dệt nên cuộc đời của những bộ óc vĩ đại. Plato, thiên tài đầu tiên của chúng ta, là người đã phôi thai cho sự hình thành của tấm thảm tuyệt diệu này. Bất kỳ khi nào bạn hỏi một định nghĩa của bất kỳ vật gì, hoặc băn khoăn về bản chất của các sự vật, tức là bạn đang biểu lộ những ảnh hưởng từ Plato. Nếu bạn tự cho mình là một nhà tư tưởng, bạn mang ơn ông rất nhiều. Nếu bạn là một người hoài nghi, bạn sẽ nghi ngờ chủ nghĩa duy tâm theo hướng mà ông đã đi tiên phong. Plato có tầm ảnh hưởng mạnh mẽ tới thế giới quan của chúng ta. Chúng ta biết đến sự thông thái của Socrates, thầy dạy của Plato, trước hết là nhờ vào những tác phẩm của Plato. Và Aristotle, người thầy của Alexander Đại đế và là một trong những nhà tư tưởng vĩ đại có ảnh hưởng nhiều nhất trong lịch sử, chính là học trò của Plato.

Những vấn đề cơ bản của Plato sẽ tạo hứng thú, kích thích khả năng suy nghĩ của bạn về chính bản thân, quá trình học tập và trưởng thành. Tri thức về phương pháp học có lẽ là một tri thức quan trọng nhất mà chúng ta có, và sự thông thái vĩnh cửu của Plato là điểm khởi đầu lý tưởng để phát triển tri thức này.

Không chỉ quan tâm tới sự phát triển cá nhân, Plato còn kích thích chúng ta suy nghĩ để xây dựng nên một thế giới tốt đẹp hơn. Nếu lý thuyết tương đối về văn hóa của chúng ta và những người chủ trương thuyết đó làm bạn thấy bối rối, nếu bạn quan tâm sâu sắc tới công lý và cái thiện, nếu bạn cảm thấy rằng giáo dục phải là động lực tiền đề để xây dựng một xã hội tốt hơn, tức là bạn đã bắt đầu suy nghĩ theo phương pháp của Plato.

Filippo Brunelleschi: Mở rộng năng lực tri giác 

Là nhà kiến tạo các vòm mái nhà thờ lớn ở Florence, Brunelleschi đã xây dựng nên hiện thân hình thể của sự chuyển hướng nhận thức mà bây giờ chúng ta gọi là trường phái Phục hưng: sự tái sinh của lý tưởng cổ điển về quyền lực và tiềm năng được ban cho một cá nhân. Công trình mái vòm nhà thờ lớn của Brunelleschi đứng đó như một câu trả lời cho thế giới quan được truyền đạt từ nhà thờ Thiên chúa giáo trước khi nó ra đời, những nhà thờ từng làm sửng sốt du khách tham quan, khiến họ phải thừa nhận giả thuyết rằng tất cả quyền năng đếu hướng thượng. Là một nhà sáng tạo gây ấn tượng sâu sắc về phối cảnh thị giác, Brunelleschi đã có ảnh hưởng tới các tài năng như Alberti, Donatello, Masaccio, Michelangelo và Leonardo da Vinci. Brunelleschi đã phải phát triển và duy trì triển vọng có mục đích của chính bản thân; chỉ bằng cách vượt qua những nghịch cảnh ghê gớm về chính trị và cá nhân, tìm ra những giải pháp tài tình để đối phó với khó khăn thường nhật thì ông mới có thể hoàn thiện mái vòm nhà thờ và vĩnh viễn thay đổi ý niệm của chúng ta về không gian.

Thiên tài của Brunelleschi có thể giúp bạn mở rộng tầm nhìn và thôi thúc bạn biến giấc mơ thành hiện thực. Nếu bạn từng cảm thấy khó khăn trong việc theo đuổi tiền đồ của mình hay rơi vào tình trạng bế tắc, Filippo Brunelleschi chính là người bạn cần phải biết.

Christopher Columbus: Dấn thân khai phá ‒ Gia tăng sự lạc quan, tầm nhìn và lòng can đảm 

Khi Plato và Brunelleschi mạo hiểm trong những đại dương trừu tượng của sự hoài nghi thì Columbus dấn thân vào cuộc phiêu lưu trên một vùng biển chưa ai biết tới. Vào thời mà đa phần nhà thám hiểm thực hiện các cuộc hành trình khám phá bằng cách đi thuyền dọc theo bờ biển, cố gắng đi càng sát bờ càng tốt, thì Columbus giương buồm thẳng tiến ra khơi xa để đến một vùng đất lạ, và kết quả của cuộc hành trình này chúng ta đã rõ.

Cảm hứng của Columbus có thể thôi thúc bạn theo đuổi giấc mơ của mình – dù nó là một công việc mới, một mức độ mới trong mối quan hệ, một cơ hội để phát triển tiềm năng hoặc chuyển đến sống ở một vùng đất mới. Nếu khi nào bạn cảm thấy bồn chồn, nản chí hoặc buồn chán với cảm giác an toàn của thói quen, lúc đó sự lạc quan phi thường, sức hấp dẫn của viễn cảnh và lòng can đảm mạnh mẽ của Columbus sẽ giúp bạn vượt qua những đại dương mênh mông.

Nicolaus Copernicus: Thay đổi thế giới quan.

Việc nhà thiên văn học Copernicus, người Ba Lan, công bố công trình nghiên cứu có tên là Về sự chuyển động quay của các thiên thể vào năm 1530 là ví dụ kinh điển về sự thay đổi cơ bản

của khoa học – một sự thay đổi lớn trong, sự đảo lộn của một hệ thống chỉ dẫn cơ bản để lý giải thế giới. Bằng cách đưa ra lý thuyết Trái đất không ngừng xoay quanh Mặt trời, Copernicus đã làm lu mờ quan điểm thiên văn học từng chi phối nhận thức của loài người trong suốt 1.400 năm, Thuyết địa tâm.

Sự thay đổi cơ bản về khoa học hiện đang diễn ra ngày càng nhanh và đột ngột hơn bao giờ hết, như trong các lĩnh vực công nghệ vi tính, thông tin liên lạc, di truyền học và nền kinh tế mới. Nếu bạn quan tâm tới việc thích nghi một cách thận trọng với thời đại, Copernicus và tài năng của ông sẽ tư vấn cho bạn.

Nữ hoàng Elizabeth Đệ nhất: Sử dụng quyền lực cân bằng và hiệu quả 

Việc phát triển nữ quyền và quyền lực của phụ nữ – một quá trình có thể truy nguyên từ sự lên ngôi và trị vì của Nữ hoàng Anh Elizabeth Đệ nhất. Bằng cách kết hợp những khả năng thường được coi là “nam tính” – như gây ảnh hưởng tới môi trường xung quanh, sắp xếp tổ chức để hoàn thành công việc và hành động rất quyết đoán khi cần thiết – và cả những khả năng “nữ tính” – như biết lắng nghe lời khuyên, biết thông cảm với kẻ thù và giàu lòng trắc ẩn với thần dân – Nữ hoàng Elizabeth là biểu trưng của sự cân bằng và hợp nhất các khái niệm truyền thống về quyền uy của phụ nữ và nam giới.

Elizabeth là tấm gương nhắc nhở chúng ta cách thức sử dụng thông minh khả năng của mình. Nếu bạn đang tìm kiếm cách tăng cường năng lực cá nhân, hoặc cố gắng tranh đấu về vấn đề nam nữ bình quyền trong nghề nghiệp hay các mối quan hệ cá nhân, thì Elizabeth và sự trị vì của bà sẽ đem đến cho bạn những bài học đặc sắc và truyền cảm.

William Shakespeare: Trau dồi trí tuệ xúc cảm 

Giống như đa phần các trường phái triết học Tây phương đều bắt nguồn từ Plato, kịch sân khấu, văn chương và sự tự nhận thức về bản thân của chúng ta cũng được xem như một dòng suối bắt nguồn từ Shakespeare, một thần dân nổi tiếng nhất vào thời Nữ hoàng Elizabeth trị vì. Trong các tác phẩm của mình, ông đã tổng quát một phạm trù rộng lớn về những kinh nghiệm và sự tự nhận thức của con người, khớp nối những yếu tố tinh thần với nhau bằng một bút pháp vừa bao hàm vừa vô tận, điều mà trước và sau ông chưa ai từng làm nổi. Tài năng kiệt xuất của ông chính là khả năng đánh giá phần tinh túy trong kinh nghiệm của con người, một sứ mệnh mà rất nhiều nhân vật của ông cũng đảm nhận (thật buồn vì họ thường ít khi thành công hơn). Ông (và các nhân vật của ông) làm như vậy bằng cách nuôi dưỡng trí thông minh hướng nội (tự hiểu mình) và hướng ngoại (hiểu những người khác).

Nếu bạn phấn đấu để được là chính mình, nếu bạn mong muốn hiểu mình và hiểu người khác sâu sắc hơn, nếu bạn bị mê hoặc bởi những tấn trò đời thường nhật, nếu bạn biết rằng “thế giới chỉ là một sân khấu” và mong muốn được đóng những vai thông minh lịch lãm, thì nhà thơ này là chính là đồng minh không thể thiếu của bạn.

Thomas Jefferson: Tôn vinh tự do trên hành trình mưu cầu hạnh phúc 

Trong tất cả những nhà sáng lập nên chủ nghĩa cộng hoà, Thomas Jefferson, tác giả của bản Tuyên ngôn Độc lập Mỹ, đã để lại bằng chứng vĩ đại nhất về tự do.

Là người sáng lập trường Đại học Virginia, Jefferson đã dẫn dắt và giúp đỡ nhiều người tiếp cận với sự tự do tinh thần nhờ quyền năng của học vấn. Ông cũng là người tiên phong áp dụng điều luật đầu tiên thiết lập nên sự tự do tín ngưỡng. Là một người đa tài điển hình cho mẫu đàn ông cổ điển, “nhà thông thái ở Monticello” này giúp chúng ta khơi nguồn cảm hứng để phát huy tối đa tiềm năng và tôn vinh tự do của mình. Nếu bạn đang cố gắng tận dụng “quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc” của mình, hãy tìm hiểu sâu hơn về Thomas Jefferson.

Charles Darwin: Phát triển năng lực quan sát và mở mang trí tuệ 

Darwin từng theo đuổi các nghiên cứu về y học và thần học trong trường đại học. Ông đã dành 5 năm để nghiên cứu quần thực vật và động vật ở vùng Thái Bình Dương, đặc biệt là ở đảo Galapagos. Thay vì tái khẳng định thế giới quan thịnh hành lúc đó – rằng sự sống trên trái đất là tạo vật tức thời và không đổi của một Đấng Sáng thế toàn năng, Darwin đi đến một kết luận khác mà ông đã phát biểu trong một trong những cuốn sách có ảnh hưởng lớn nhất qua mọi thời đại: Về nguồn gốc các loài thông qua chọn lọc tự nhiên.

Những quan sát toàn diện và chính xác, cơ sở để Darwin hình thành học thuyết về sự tiến hóa, là bằng chứng cho khả năng xem xét thế giới một cách rõ ràng mà không chịu ảnh hưởng của thiên kiến hoặc định kiến từ trước. Ông là một tấm gương tuyệt vời về trí tuệ phóng khoáng và ý thức có thể tiếp nhận những thay đổi và sáng tạo ra tương lai. Khi nghiên cứu quy trình Darwin thực hiện những khám phá của mình, bạn sẽ học được cách mở rộng ý thức của mình, kiểm soát những thay đổi và tạo ra tương lai cho mình.

Mahatma Gandhi: Áp dụng những nguyên tắc của bậc thiên tài tâm linh để hòa hợp tâm hồn, trí tuệ và thể xác 

Là người đầu tiên khởi xướng nền độc lập ở Ấn Độ, Mahatma Gandhi là tấm gương về tinh thần phản đối tất cả hình thức khủng bố bạo lực, có tầm ảnh hưởng tới phong trào nhân quyền do Martin Luther King, Nelson Mandela và những người khác lãnh đạo. Đối với Gandhi, hoạt động chính trị và rèn luyện tinh thần luôn song hành. Dù là người xuất thân từ Ấn Độ giáo, Gandhi là học trò xuất sắc khi kết hợp và ứng dụng nhuần nhuyễn những tư tưởng của Chúa Jesus, Đức Phật và Baghavad Gita[1]. Ông đã thể hiện tài năng uyên bác của một bậc thiên tài về tinh thần.

Gandhi từng miêu tả mục đích của cuộc đời ông đơn giản chỉ là sự “phát triển năng khiếu của bản thân mình”, có nghĩa là “nhìn trực diện vào Thượng đế”. Sức mạnh tinh thần của Gandhi đã cho thấy ông có mối liên hệ tâm linh mật thiết với Thượng đế; phần lớn là vì ông đã nói lên những gì ông tin tưởng và biến chúng thành hành động thực tế. Tinh thần, tâm trí và thể xác của ông tuyệt đối hòa quyện với nhau. Dù mục đích của bạn là gì thì tấm gương của Gandhi về sự hòa hợp thần-trí-thể đều có thể giúp bạn đạt được bản chất tối thượng của mình.

Albert Einstein: Giải phóng trí tưởng tượng và trò chơi kết hợp 

Dù Einstein bắt đầu có được danh tiếng trên toàn cầu sau khi công bố Thuyết tương đối vào năm 1905, song mãi đến năm 1919, khi xảy ra hiện tượng nhật thực, một đoàn thám hiểm khoa học Anh đã tiến hành đo đường biến dạng ánh sáng và nhận thấy nó hoàn toàn trùng khớp với dự đoán của Einstein, thì vị thế của ông mới tỏa sáng trọn vẹn. Chủ tịch Hiệp hội Hoàng gia Anh nhận xét học thuyết của Einstein là “một trong những thành tựu xuất sắc nhất – có lẽ nó chính là thành tựu xuất sắc nhất – trong lịch sử tư tưởng của nhân loại”.

Einstein khẳng định rằng bí quyết tài năng của ông chính là khả năng nhìn nhận vấn đề theo cách tưởng tượng của trẻ thơ. Ông gọi nó là một “trò chơi kết hợp”. Nếu bạn thích vẽ nguệch ngoạc và mơ mộng, điều đó cũng có nghĩa là bạn đang theo dấu chân của Einstein. Có thể bạn muốn nghiên cứu một cách thức mới là dùng trí tưởng tượng để giải quyết những vấn đề phức tạp? Có thể bạn muốn dùng những phương cách vô tư lự và khôi hài hơn để kiểm soát những vấn đề hệ trọng trong cuộc sống hàng ngày? Nếu bạn muốn phát huy tính sáng tạo trong cuộc sống, hãy chào đón Einstein trong danh sách các thiên tài của bạn.

Hãy tự thâm nhập vào cuộc đời và triết lý sống của các bậc thiên tài, những người khơi nguồn cảm hứng cho bạn nhiều nhất. Càng hiểu sâu sắc về những nhân vật trong cuốn sách này, bạn sẽ thấy họ có sức hấp dẫn ngày càng lớn.

Bạn cũng sẽ nhận thấy rằng không ai trong số họ là hoàn hảo. Tuy vậy, mục đích của chúng ta là chọn lọc những phần tinh túy nhất của họ để làm cuộc sống phong phú thêm. Và mục đích của tôi là giúp bạn dễ dàng tiếp cận hơn với những phần tinh túy và đặc trưng của từng cá nhân đặc biệt phức hợp này, như Einstein từng nói: “Mọi thứ phải được đơn giản hóa hết mức có thể, chứ không chỉ đơn giản hơn.”

Điều quan trọng nhất, hãy áp dụng những hiểu biết đó vào cuộc sống để vươn tới hạnh phúc, cái đẹp, sự thật. Cicero từng viết về Socrates: “Ông gọi những tư tưởng từ trời cao xuống và gieo rắc chúng vào những thành phố và những ngôi nhà của con người.” Hãy gọi sự thông thái của các thiên tài tới và gieo trồng nó vào cuộc sống của chúng ta.