“Đôi khi sức mạnh nằm ở cách suy nghĩ điều ngược lại.”
– ARISTOTLE

“Càng bị cấm đoán, tính phản kháng càng cao.”
– KHUYẾT DANH

Cảm giác lo sợ rằng mình không thể kiểm soát được cảm xúc của bản thân khiến chúng ta rơi vào tình trạng căng thẳng. Roberto Assagioli – nhà phân tâm học người Ý đã đưa ra một ví dụ từ sự trải nghiệm của bản thân về sự tự chủ dù rơi vào nghịch cảnh.

Vào năm 1938, ông bị bọn phát xít bắt giam vì tội tin vào những tư tưởng chính trị đối nghịch. Mặc dù bị giam hãm trong nhà tù hết sức khắc nghiệt, Assagioli đã miêu tả cách ông khám phá ra tự do của riêng mình như sau:

“Những tháng ngày sống trong xà lim chật hẹp tăm tối ấy, tôi nhận ra rằng những điều đang diễn ra chính là một phần cuộc sống của tôi và tôi hoàn toàn có quyền tự do chọn lựa cho mình thái độ ứng xử đối với hoàn cảnh hiện tại:

* Hoặc là tôi cho phép những tư tưởng chống đối trỗi dậy và luôn tỏ thái độ thù hằn; hoặc tôi chấp nhận thực tại để sống thanh thản hơn;

* Hoặc tôi có thể tự xoa dịu mình bằng những lời than thân trách phận và cảm thấy an ủi khi nghĩ rằng mình đang chịu khổ cực thay cho những người khác;

* Hoặc tôi quyết định sẽ đón nhận những điều xảy ra như là một trò chơi đầy thử thách và mạo hiểm. Tôi cũng có thể xem đó như một cơ hội để mình nghỉ ngơi, để nhìn lại quãng đời đã qua và suy ngẫm về nó.”

– ROBERTO ASSAGIOLI, “FREEDOM IN JAIL” (TỰ DO SAU SONG SẮT)

Tuy nhiên, việc tự do lựa chọn như thế đôi khi cũng tiềm ẩn sự giới hạn khả năng của bạn. Đó là khi bạn chọn lấy việc cứ mãi suy nghĩ, lo lắng và sợ hãi quẩn quanh về những điều bạn còn yếu kém, chưa hoàn thiện, về những điều mà bạn tin rằng mình không thể làm được, về những khó khăn phía trước hoặc về những kỷ niệm buồn đã qua – thay vì chọn cách vượt lên trên tất cả những điều ấy. Chính vì bạn hoàn toàn có quyền tự do lựa chọn, do đó hãy cân nhắc và chọn lựa một cách cẩn thận.

“Quan trọng không phải là những điều xảy đến với bạn, mà chính là cách bạn chọn để phản ứng với những điều đó.”
– ALDOUS HUXLEY

Áp đặt người khác cũng là một dạng biểu hiện của sự bế tắc trong những lựa chọn. Khi cố gắng áp đặt người khác theo suy nghĩ chủ quan của mình có nghĩa là bạn đang lấy đi sự tự trọng của người đó. Những hành động như thế càng cho thấy bạn đang bất an và cố gắng chứng tỏ sức mạnh của bản thân – một điều mà thực ra bạn cũng đang đi tìm. Những sự áp đặt đó thường mang lại kết quả ngay lập tức, nhưng đồng thời cũng làm mất đi những điều quý giá khác. Bất kỳ ai đã từng phải chịu đựng sự áp đặt của bạn, về sau sẽ khó có thể đặt niềm tin nơi bạn.

Cư xử và hành động bằng sự chân thành, cảm thông là cách tốt nhất để nhận ra cũng như vận dụng sức mạnh của bản thân một cách hiệu quả. Biết đặt mình vào vị trí của người khác sẽ giúp bạn thấu hiểu tình cảm và nhu cầu của họ cũng như diễn đạt ý định của mình một cách rõ ràng hơn. Nếu như phải từ chối những lời đề nghị hay những ước nguyện của một người nào đó, hãy thể hiện điều ấy mà không cần phải tỏ ra hối tiếc hay hứa hẹn một cách giả tạo, bởi những hành động như thế chỉ gây khó chịu hoặc làm tổn thương họ nhiều hơn.

Ngược lại, nếu đã chấp nhận lời đề nghị nào, hãy làm điều đó với tâm trạng vui vẻ, hân hoan thật sự. Hãy hoàn thành những gì mình đã hứa – một lời hứa thật lòng. Hãy nói đồng ý khi bạn thật tâm đồng ý, nói không khi bạn không muốn làm; và điều quan trọng nhất đó là bạn hoàn toàn có quyền nói đồng ý hay không đồng ý.

Khi cuộc nội chiến lên đến đỉnh điểm, trong một bài phát biểu, Tổng thống Abraham Lincoln đã gọi những người sống ở miền Nam nước Mỹ là những đồng bào đang mắc sai lầm. Một người phụ nữ lớn tuổi đã lên tiếng chỉ trích ông về điều này vì ông đã không gọi họ là kẻ thù không đội trời chung cần phải tiêu diệt. “Vì sao? Thưa bà!”, ông Lincoln trả lời. “Làm sao tôi có thể làm được điều đó trong khi tôi coi họ là bạn.”

– ROBERT GREENE

Những khi tiếp nhận một thông tin không như mong muốn, chúng ta có thể không kiểm soát được phản ứng của mình. Nhưng thật ra chúng ta hoàn toàn có thể làm điều đó và nên như thế. Chúng ta nên học cách tự chủ khi muốn truyền đạt những suy nghĩ của mình. Bằng cách nói thẳng thắn nhưng chân thành để làm cho người nghe có thể cảm nhận được thành ý bạn đang muốn trao cho họ. Nếu có thể, hãy khéo léo lựa chọn thời gian và địa điểm để trình bày những quan điểm của mình. Hãy nói thẳng, đừng vòng vo và không nên áp đặt những định kiến mang tính cá nhân.

Nếu phải góp ý, phê bình một ai đó, hãy cho họ thấy thiện chí của mình là chỉ muốn tạo dựng nên những điều tốt đẹp hơn mà thôi. Đừng chỉ trích, phê phán người khác khi thấy họ có điểm nào đó không giống mình hay bất kỳ một ai khác. Vì mọi người được sinh ra là để tạo nên sự khác biệt nên đừng vội so sánh với bất cứ ai, bất cứ điều gì. Hãy dùng những câu nói chứng tỏ rằng đó là ý kiến của riêng bạn, bắt đầu bằng “Tôi nghĩ là…” hơn là cách nói bâng quơ, cạnh khóe. Khi lắng nghe, hãy tập trung vào những nhận xét cũng như suy nghĩ của họ, vì đôi khi chỉ cần một lời giải thích ngắn gọn cũng có thể tác động làm thay đổi quan điểm của bạn. Bên cạnh việc kiên định trong suy nghĩ, đôi lúc bạn cũng nên xem lại cách cư xử của mình – có thể khi đó bạn sẽ nhận ra rằng mọi việc đơn giản hơn bạn nghĩ rất nhiều. Tâm trạng cáu kỉnh, giận dữ sẽ chỉ khiến đôi mắt bạn nhìn xung quanh toàn thấy những thù hằn, ghét bỏ. Vậy nếu được lựa chọn, bạn sẽ chọn ai: bè bạn hay kẻ thù?

“Người biết thường ít nói, kẻ không biết thường nói nhiều.”
– KHUYẾT DANH

Ngược lại, bạn thường phản ứng ra sao khi nghe những lời phê bình, chỉ trích về mình? Bạn có thật lòng lắng nghe và tiếp thu những ý kiến đóng góp mang tính xây dựng đó không? Nếu nhận thấy những lời phê bình ấy là không đúng sự thật hay chỉ đơn giản là dựa trên những sai lầm nhất thời của mình, bạn có thể giải thích điều đó một cách ôn hòa mà không cần phải to tiếng để dẫn đến một cuộc tranh cãi ăn miếng trả miếng.

Còn nếu có người nào đó buông ra những lời chỉ trích mang tính thù hằn cá nhân hơn là tích cực xây dựng, bạn hãy cố gắng tập trung vào vấn đề, thẳng thắn chỉ ra rằng bạn đang muốn tìm một giải pháp và hướng cuộc nói chuyện theo hướng khác.

Một người đã hỏi Khổng Tử: “Làm thế nào để được người kính trọng, trung thành và làm việc hết lòng?”.

Khổng Tử đáp:
“Chính trực sẽ được kính trọng; đối xử tốt sẽ được sự hết lòng; nâng đỡ người tốt và chỉ dạy người sai lầm thì họ sẽ trung thành hết mực”.
– KHỔNG TỬ

Nếu biết rằng sẽ phải xảy ra một cuộc tranh luận giữa hai bên thì bạn nên cân nhắc trước những điều mình sắp trình bày, cân nhắc cả những lời phê bình nhẹ nhàng lẫn những lời công kích nặng nề nhất. Như vậy, bạn sẽ cảm thấy tự tin hơn trong khi tranh luận. Dù cho điều tồi tệ nhất có thể xảy đến đi chăng nữa thì bạn vẫn sẽ biết được mình nên phát ngôn và xử sự như thế nào. Sức mạnh bản thân không hề bị suy giảm khi chúng ta biết rèn luyện sự tự chủ cũng như nhận thức được quyền tự do lựa chọn của mình.

Không ai có thể tự nhiên đưa ra những cách cư xử quyết đoán ngay được, điều đó chỉ có thể đạt được khi chúng ta biết tập cư xử với người khác theo cách mà chúng ta muốn được người khác đối xử với mình. Chắc chắn khi đó chúng ta sẽ gặt hái được nhiều phần thưởng xứng đáng.

Tags: Ý nghĩa đời sống