TÂM TRÍ VÀ CON NGƯỜI

Trích: Phúc Lạc Thánh Thiện; Nguyên tác tiếng Anh: Bliss Divine; Dịch giả: Swami Sitaramananda; Việt dịch và phát hành bởi TT. Sivananda Yoga Vedanta VN; NXB. Tôn Giáo, 2020

07/09/2025
46 lượt xem

Chính tâm trí là kẻ chia cách bạn với Đấng Tối Cao. Chính tâm trí là bức tường đứng giữa bạn và Đấng Tối Cao.

Tâm trí không phải là thứ lộ liễu, có thể nhìn thấy và cụ thể bằng vật chất. Không nhìn thấy nó hiện diện ở một nơi nào cả. Không thể đo được tầm rộng lớn của nó. Nó không cần phải có chỗ mới tồn tại được. Tâm trí được tạo bởi chất tinh tế của nhiều mức độ khác nhau của sự kết lại những tia khác nhau của sóng rung. 

Cơ thể dạng vía thì rất khác nhau ở những người khác nhau. Nó được tạo nên bởi một lớp vỏ vật chất nhuyễn ở bên ngoài, thô hoặc tinh tế tuy theo ý thức được lộ ra. Ở những người có học thức, tâm trí ở dạng hoạt động và rõ ràng, mạch lạc; ở người kém phát triển thì tâm trí mù mờ, không rõ ràng. 

Những lãnh vực hoạt động của tâm trí 

Manas (tâm trí), Buddhi (trí tuệ), Chitta (tiêm thức), và Ahankara (cái tôi cá nhân) chỉ là những lãnh vực hoạt động của tâm trí mà thôi. Khi tâm trí làm Sankalpa-vikalpa (suy nghĩ hay chống lại suy nghĩ) hay chủ động nghĩ hay nghi ngờ thì nó được gọi là tâm trí, khi nó phân biệt và quyết định thì nó là Buddhi (trí tuệ); khi nó kiêu ngạo về nó thì nó là Ahankara; khi nó là nhà kho của những Samskara (ký ức) và là chỗ ở của trí nhớ thì nó là Chitta (tiềm thức); và cũng vậy khi nó thực hành Dharana (tập trung) và Anusandhana (đặt những câu hỏi về bản chất của Brahman). 

Tâm trí, Buddhi, và sự hiểu biết là ở trong Linga Sarira (cơ thể dạng vía, dạng tinh tế); nhưng, chúng hoạt động thông qua những trung tâm tương ứng với bộ não vật chất. Bộ não không phải là tâm trí như người phương Tây nghĩ. Tâm trí có chỗ ở trong bộ não vật chất. Nó có được những cảm nghiệm về vũ trụ vật chất này qua những sóng rung của não bộ.

Mặc dù tâm trí hiện diện khắp nơi trong cơ thể, nhưng nó có ba nơi để cư ngụ trong thời điểm của ba trạng thái. Khi ngủ sâu, tâm trí ở trái tim. Khi ngủ mơ, tâm trí ở cổ. Khi trong tình trạng thức, tâm trí ở luân xa Ajna. Hãy thử để ý xem bạn làm gì khi đang chìm trong suy nghĩ. Bạn giữ ngón tay ở cằm, ngoảnh cổ sang bên phải, hướng mắt nhìn chăm chú vào khoảng giữa hai lông mày, và bắt đầu nghĩ nghiêm túc về vấn đề đang gặp phải. 

VẦNG HÀO QUANG CỦA TÂM TRÍ 

Vỏ bọc năng lượng thì tinh tế hơn cơ thể vật chất. Nó bao trùm cơ thể vật chất và trải rộng hơn cơ thể vật chất. Vỏ bọc tâm trí còn tinh tế hơn vỏ bọc năng lượng và có phạm vi rộng hơn. 

Bạn phải chạm vào cơ thể của người khác để có một ảnh hưởng thể chất đến người đó. Trong khi đó, bạn có thể đứng ở đàng xa, và chỉ bằng ý tưởng là bạn có thể chuyển Prana của bạn đến người đó vì Prana tinh tế hơn cơ thể. Bạn có thể tác động đến một người về mặt tinh thần thông qua suy nghĩ cho dù người ấy có thể đang cách xa bạn một ngàn dặm, vì sức mạnh của tinh thần thì vi tế hơn Prana. 

Tâm trí có vầng hào quang, vầng hào quang tinh thần hay hào quang của thần khí. Vầng hào quang là Tejas, sự ngời sáng, hay vòng sáng bắt nguồn từ tâm trí. Hào quang của những người có tâm trí phát triển thì cực kỳ sáng. Nó có thể đi rất xa và có tác động hữu ích đến số đông người trong phạm vi ảnh hưởng của nó. 

Người đã thanh lọc tâm trí thì trở thành một trung tâm sức mạnh. Tất cả những tâm trí yếu hơn, ô trọc hơn, và kém hơn bị cuốn hút về phía tâm trí vĩ đại hơn, đã được thanh tẩy, do chúng trích lấy sự bình yên, sức mạnh và sự mạnh mẽ từ tâm trí đã được thanh tẩy và vĩ đại hơn này. 

SỰ BIẾN ĐỘNG VÀ TRÍ TƯỞNG TƯỢNG 

Không thể tách sức nóng ra khỏi lửa, thì cũng tương tự như vậy, không thể tách sự biến động ra khỏi tâm trí. Nó khiến tâm trí không yên. Chính sự biến động này gây nên Asanti hay sự bất an của tâm trí. 

Sức mạnh của sự biến động chính là tâm trí, Chỉ một tâm trí biến động này là thế giới. Tâm trí không còn là tâm trí nếu như những biến động này biến mất. Tâm trí ngưng tồn tại nếu như không có sự biến động này. 

Tâm trí ra sức tàn phá thông qua sức mạnh biến động này. Sự biến động là Mara hay Sa-tăng. Chính sự biến động này đã quyến rũ Viswamitra. Chính là sự biến động đưa người tu học đến sự sa sút. 

Ngay khi sự biến động này lộ diện, nhiều loại trí tưởng tượng nổpi dậy. Trí tưởng tượng cùng tồn tại với sự biến động. Trí tưởng tượng cũng nguy hiểm ngang với sự biến động. Sự biến động làm tâm trí di chuyển còn trí tưởng tượng thì vỗ béo tâm trí. Tâm trí trừ đi sự biến động và trí tưởng tượng thì bằng không. 

Sự biến động và trí tưởng tượng là hai hạt giống của tâm trí. Sự biến động là chất đốt còn trí tưởng tượng là lửa. Ngọn lửa không ngừng cháy của trí tưởng tượng được duy trì bàng chất đốt là sự biến động. Nếu rút chất đốt sự biến động ra thì ngọn lửa trí tưởng tượng sẽ bị dập tắt. Tâm trí trở nên yên ổn. Nó rút về cội nguồn Atman của nó. 

HAM MUỐN VÀ HƯỞNG LẠC 

Ham muốn kích thích tâm trí và các giác quan. Cũng như ông chồng bị năm bà vợ lôi về chỗ này chỗ kia thì tâm trí cũng bị náo loạn chỗ này chỗ kia như vậy bởi năm Indriya (giác quan). Nó luôn luôn không yên. 

Những ham muốn thì nhiều vô kể, không thể thỏa mãn hết được và không thể khuất phục được. Sự hưởng lạc không thể mang lại sự thỏa mãn. Nghĩ như vậy là sai lầm. Sự hưởng lạc cổ vũ cho ham muốn. Như đổ dầu vào lửa vậy. Hưởng lạc làm một ham muốn trở nên mạnh hơn, tăng hơn và trầm trọng hơn. 

Bạn có thể già đi; tóc bạn bạc đi, nhưng tâm trí bạn vẫn trẻ mãi. Khả năng có thể không còn, nhưng sự thèm muốn mãnh liệt vẫn còn mãi cho dù bạn đến tuổi lão suy. Những thèm muốn mãnh liệt là những hạt giống thực của kiếp sinh. Những hạt giống của sự thèm muốn mãnh liệt này tạo điều kiện cho Sankalpa (trí tưởng tương) và hành động xuất hiện. Bánh xe Samsara (luân hồi) cứ tiếp tục xoay vòng do những thèm muốn này. 

DIỆT TRỪ HAM MUỐN 

Tâm trí vốn dễ yêu thương, dễ làm quen và có tính vô tư lự. Bạn phải kiểm tra bản tính này. Ham muốn được nhàn nhã và thoải mái đã ăn sâu trong tâm trí. Người tu học nên hết sức để ý và cẩn thận. Đừng cố gắng thỏa mãn những ham muốn của mình. Đây là cách duy nhất để kiểm soát tâm trí.

Bạn không được buông thả hay nhân nhượng tâm trí. Nếu bạn gia tăng những cái muốn của bạn thậm chí chỉ về một món đồ gì thôi thị những món đồ khác sẽ bắt đầu tăng số lượng lên. Sự xa hoa sẽ đến từng chút từng chút một.

Bất kể thứ gì tâm trí ưa thích phải được từ bỏ. Bất kể vật gì mà tâm trí liên tục bám víu vào, liên tục nghĩ đến, thì phải từ bỏ. Nếu bạn rất thích mận hay táo, hãy từ bỏ chúng trước. Bạn sẽ được thật nhiều bình an, ý chí và kiểm soát tâm trí.

Bạn không được lấy lại những gì bạn đã từ bỏ. Mỗi khi bạn từ bỏ một đối tượng, lòng ham muốn vật đó lại trở nên mạnh và háo hức trong vài ngày. Tâm trí bạn bực bội. Cứ bình tĩnh. Hãy vững tâm. Ham muốn sẽ giảm dần xuống và cuối cùng sẽ chết đi. Mỗi khi tâm trí rít lên đòi lấy lại những vật đã bị loại bỏ, hãy giơ lên chiếc roi của Viveka (sức mạnh phân biệt). Nó sẽ hạ đầu nó xuống. Nó sẽ im lặng.

Chấp nhận mọi việc khi nó xảy ra thay vì than vãn. Bằng cách này, một người sẽ nắm được mọi cơ hội. Anh ta sẽ phát triển một cách dễ dàng, có được rất nhiều sức mạnh nội tâm và sự quân bình tâm trí. Sự khó chịu, bực bội biến mất. Sức mạnh chịu đựng và kiên nhẫn sẽ tăng lên. 

THÓI LANG THANG CỦA TÂM TRÍ 

Tâm trí ở đại đa số người đời được cho phép chạy tán loạn và làm theo sở thích ngọt ngào và ham muốn của riêng nó. Nó luôn thay đổi và lang thang. Nó nhảy từ đối tượng này sang đối tượng khác. Nó biến thiên. Nó muốn sự đa dạng. Nó ghê tởm sự đơn điệu. Nó như một đứa trẻ quá hư hỏng được bố mẹ nuông chiều hay một con vật không được huấn luyện tốt. Tâm trí của nhiều người trong chúng ta cứ như những bầy thú hoang, mỗi con chạy theo sở thích của bản tính và đi theo hướng riêng của nó. Việc kềm hãm tâm trí là một điều không được nhiều người biết đến. 

Thói quen lang thang này của tâm trí biểu lộ ra ngoài bằng nhiều cách khác nhau. Tâm trí của một người có gia đình thì lang thang đến rạp chiếu phim, nhà hát, rạp xiếc, v.v. Tâm trí của một Sadhu (người tu hành) thì lang thang đến Varanasi, thị trấn Brindavan và Nasik. Nhiều Sadhu không chú tâm vào một chỗ trong thời gian Sadhana (tu tập). Thói lang thang của tâm trí phải được kiểm soát bằng cách làm cho nó trở nên thanh khiết và bất biến bằng Vichara (thắc mắc đúng). Tâm trí phải được rèn luyện gắn chặt vào một chỗ trong năm năm trong cuộc đời thiền định của bạn, vào một phương pháp Sadhana (tu tập), vào một con đường của Yoga, vào một đối tượng tâm linh, và vào một người dẫn đường. 

Khi bạn cầm một cuốn sách lên để học, bạn phải đọc hết trước khi chọn một quyển khác. Khi bạn chọn bất kỳ một công việc gì, bạn phải cống hiến sự toàn tâm chú ý vào công việc ấy và hoàn tất nó trước khi bạn chọn một công việc khác. “Mỗi lần làm một việc thôi và làm cho tốt là một quy tắc rất hay như nhiều người nói.” Đây là cách làm việc của tu sĩ Yoga. Đây là một quy tắc rất hay để thành công trong đời.

Đừng cho phép tâm trí lang thang đây đó như một con chó hoang. Luôn luôn đặt nó vào sự kiểm soát của bạn. Chỉ như thế bạn mới có thể hạnh phúc được. Nó phải luôn sẵn sàng vâng lời bạn, thi hành những mệnh lệnh của bạn. Nếu tâm trí nói với bạn là “Đi về hướng đông” thì hãy đi hướng tây. Nếu tâm trí nói với bạn là “Đi về hướng nam” thì hãy bước về hướng bắc. Nếu tâm trí nói với bạn là “Uống một tách trà nóng vào mùa đông” thì hãy uống một ly nước đá lạnh. Hãy bơi như con cá bơi ngược dòng chảy của tâm trí, Bạn sẽ kiếm soát tâm trí khá dễ dàng. 

LÀM CHỦ TÂM TRÍ – CÁNH CỔNG DUY NHẤT ĐI ĐẾN MOKSHA (SỰ GIẢI THOÁT) 

Sự tự do thực sự là kết quả của việc thoát khỏi ách nô lệ của tâm trí. Kẻ nào khuất phục được tâm trí thì kẻ đó là một người thực sự có quyền cai trị và là một Maharaja (Vua uy quyền). Anh ta là người giàu có nhất đã khuất phục những ham muốn, những đam mê và tâm trí. Nếu tâm trí được kiểm soát thì cũng chẳng khác nhau nhiều lắm giữa việc bạn ở trong một cung điện hay trong một hang núi trên dãy Himalaya, giữa việc bạn đang làm Vyavahara (những hoạt động của đời thường) hay đang ngồi trong im lặng. 

Tâm trí có thể được kiểm soát bằng sự bền chí không mệt mỏi và sự kiên nhẫn bằng với sự bền chí và kiên nhẫn của một người tát cạn biển khơi, từng giọt, từng giọt một bằng đầu của cọng cỏ. Thuần hoá một con sư tử hay một con cọp thì dễ hơn rất nhiều so với thuần hóa tâm trí của chính mình. Hãy thuần hóa tâm trí bạn trước đã. Sau đó bạn có thể dễ dàng thuần hóa tâm trí của người khác. 

CÁCH KIỂM SOÁT TÂM TRÍ 

Hãy liên tục nghĩ đến Đấng Tối Cao. Bạn có thể rất dễ dàng kiểm soát tâm trí. Việc liên tục nghĩ đến Đấng Tối Cao làm tâm trí đằm xuống. 

Tâm trí có thể nghĩ đến những đối tượng của đời thường một cách thật dễ dàng. Svabhava (bản chất) của nó là như thế. Lực của tâm trí có thể dễ dàng chảy vào những rãnh cũ và những con đường cũ của những suy nghĩ tầm thường. Nó thấy nghĩ đến Đấng Tối Cao là điều cực kỳ khó khăn. 

Việc tập cho tâm trí bỏ đi những đối tượng và cố định nó vào Đấng Tối Cao thì khó như việc khiến cho sông Hằng chảy về Badrinarayana thay vì tự nhiên chảy về phía Gangasagar. Nó tựa như chèo thuyền ngược dòng sông Yamuna vậy. Tuy vậy, qua những nỗ lực đòi hỏi một sự cố gắng rất lớn và qua Thyaga (sự từ bỏ, sự đoạn tuyệt), tâm trí phải được rèn luyện chảy về Đấng Tối Cao, điều này trái với sở thích của nó, nếu hhư bạn muốn giải thoát khỏi sinh tử. Chẳng còn con đường nào khác nếu như bạn muốn thoát khỏi những khốn khổ, những phiền não của trần gian. 

Hãy quay vào bên trong. hãy luôn có một cuộc sống nội tâm. Hãy để một phần của tâm trí và đôi tay làm công việc của nó một cách tự động. Một nữ diễn viên nhào lộn trong lúc biểu diễn đã tập trung chú ý vào bình nước trên đầu cô ấy dù rằng tất cả thời gian cô ấy dành cho việc nhảy múa nhiều điệu khác nhau. Một người mộ đạo cũng như thế, anh ta tham gia vào tất cả những công việc làm ăn của mình, nhưng con mắt của tâm trí anh ta thì gắn chặt vào gót sen phúc lạc của Đấng Tối Cao. Đây là sự quân bình. Điều này sẽ dẫn đến sự phát triển toàn diện. 

THẾ GIỚI – SỰ PHÓNG CHIẾU CỦA TÂM TRÍ 

Toàn bộ cảm nghiệm về những cặp đối lập của thuyết nhị nguyên do người hiểu và đối tượng được hiểu tạo nên chỉ là trí tưởng tượng mà thôi. Chẳng có thế giới nào khác ngoài cái tâm trí này. Diệt trừ tâm trí rồi những thứ kia sẽ biến mất. 

Hoạt động của tâm trí là nguyên nhân của mọi vẻ bề ngoài. Do u mê hay do ảo tưởng trong tâm trí mà bạn thấy những vật thể, cây cối, v.v. là ở bên ngoài và cảm thấy như thể chúng là thật và tách rời khỏi bạn. 

Chừng nào còn có tâm trí thì còn sự phân biệt khác nhau giữa lớn và nhỏ, cao và thấp, ưu việt và thấp kém, tốt và xấu, v.v. Chân lý cao nhất là trong chân lý đó không có sự tương đối. Nếu bạn có thể đưa tâm trí siêu vượt lên trên bằng thiền định liên tục và tập trung sâu vào Atman, bạn sẽ có thể đạt được trạng thái vượt lên khỏi những cặp đối lập nơi có sự bình yên tối cao và kiến thức cao nhất. 

TÂM TRÍ VÀ CON NGƯỜI 

Người nghĩ thì khác với ý nghĩ. Tâm trí quá lắm cũng chỉ là vật sở hữu của bạn và ở bên ngoài bạn như là tay chân của bạn vậy, như chiếc áo bạn mặc vậy, hay như căn nhà bạn cư trú vậy. Bạn luôn nói “Tâm trí của tôi”, như thể tâm trí là một trong những công cụ của bạn, giống như cây gậy chống hay cây dù của bạn vậy. Ngay cả trong trường hợp mê sảng hay bại liệt của sự hỏng chức năng thần kinh, khi người ta mất trí nhớ và những bộ phận khác một phần hay toàn thân, anh ta lây lất. “Tôi” tồn tại. Do đó, tâm trí khác với “Tôi”. Tâm trí chỉ là dụng cụ hay công cụ của bạn mà thôi. Bạn phải biết cách quản lý nó một cách tử tế. 

Khi những cảm xúc, tâm trạng, tình cảm xuất hiện trong tâm trí, hãy tách ra khỏi chúng, nghiên cứu bản chất của chúng, khảo sát tỉ mỉ và phân tích chúng. Chớ đồng nhất bản thân mình với chúng. Cái “Tôi” thật sự thì hoàn toàn khác hẳn với chúng. Cái “Tôi” thật sự là một Nhân Chứng Thầm Lặng. Hãy làm chủ những thôi thúc, những cảm xúc và những tính khí thất thường của bạn và hãy vươn lên từ vị trí một kẻ nô lệ đến vị trí một vị vua tâm linh có thể cai trị đúng bằng sức mạnh và uy quyền. 

Thực ra, bạn là Atman bất tử và hiện diện khắp mọi nơi. Bạn chính là Ý Thức Thanh Khiết. Tâm trí chỉ là một kẻ ăn xin mà thôi. Nó vay mượn ánh sáng và trí thông minh từ Đấng Cai Trị Bên Trong, Atman thì tự tỏa sáng, tựa như que sắt mượn sức nóng và sự cháy sáng từ lửa. Tâm trí không có trí thông minh, nhưng nó lại có vẻ thông minh do mượn ánh sáng từ Brahman. Tựa như nước để ngoài nắng mượn sức nóng từ mặt trời vậy. 

Vì thế, hãy vùng dậy đi, hãy thoát khỏi tên bạo chúa tâm trí vốn đã áp bức bạn quá lâu, áp đảo bạn và đã khai thác bạn kiệt quệ cho đến nay. Hãy vươn mình đứng dậy như một con sư tử. Hãy khẳng định mạnh mẽ vẻ sáng ngời của Bản Ngã thực sự của bạn và trở nên tự do.