“Nếu kiên trì, bạn sẽ thành công; và bạn sẽ tìm thấy niềm vui khi vượt qua những chướng ngại.

– Helen Keller

Bên trong những điểm yếu và sự không hoàn hảo mà chúng ta nhận biết được là chìa khóa để nhận ra sức mạnh thực sự của mình. Bằng cách đối mặt với những cảm xúc phiền não và những vấn đề xảy ra trong cuộc sống, chúng ta khám phá ra một kinh nghiệm về hạnh phúc lan rộng cả bên ngoài cũng như bên trong. Nếu tôi không phải đối mặt với sự hoảng sợ và lo lắng mà tôi đã cảm thấy trong phần lớn tuổi trẻ của mình, tôi sẽ không có được vị trí tìm thấy chính mình như ngày hôm nay. Tôi sẽ không bao giờ tìm thấy can đảm hoặc sức mạnh để lên máy bay, đi du lịch vòng quanh thế giới và ngồi trước khán giả là những người xa lạ để truyền đạt lại trí huệ mà tôi đã học được không chỉ qua kinh nghiệm của bản thân mà còn là những kinh nghiệm của những bậc đại sư chân chính, những người dẫn dắt và thầy của tôi.

Tất cả chúng ta đều là Phật. Chúng ta chỉ là không nhận ra điều đó. Chúng ta bị giới hạn theo nhiều cách trong một cái nhìn hạn chế của chính mình và thế giới xung quanh thông qua điều kiện văn hóa, sự nuôi dạy của gia đình, kinh nghiệm cá nhân và khuynh hướng sinh học cơ bản hướng tới việc phân biệt và đo lường kinh nghiệm hiện tại cũng như hy vọng và nỗi sợ hãi tương lai đối với kho thần kinh ký ức.

Một khi bạn tự phát nguyện phát triển một sự tỉnh biết về Phật tánh của mình, chắc chắn bạn sẽ bắt đầu thấy những thay đổi trong kinh nghiệm hàng ngày của mình. Những thứ từng khiến bạn gặp rắc rối dần dần mất đi sức mạnh làm bạn khó chịu. Bạn sẽ trở nên khôn ngoan hơn về mặt trực giác, thoải mái hơn và cởi mở hơn. Bạn sẽ bắt đầu nhận ra các trở ngại là những cơ hội để phát triển hơn nữa. Và khi cảm giác ảo tưởng về giới hạn và tính dễ bị tổn thương của bạn dần biến mất, bạn sẽ khám phá sâu bên trong chính mình sự vĩ đại thực sự về việc bạn là ai và là gì.

Hay hơn cả là khi bạn bắt đầu thấy tiềm năng của chính mình, bạn cũng sẽ bắt đầu nhận ra nó ở mọi người xung quanh. Phật tánh không phải là một phẩm chất đặc biệt dành cho một số ít có đặc quyền. Dấu hiệu thực sự của việc nhận ra Phật tánh của bạn là nhận ra nó thực sự bình thường như thế nào – khả năng nhìn thấy rằng mọi sinh linh đều có Phật tánh, mặc dù không phải ai cũng nhận ra nó ở trong chính mình. Khi đó, thay vì khép cửa trái tim với những người la mắng bạn hoặc hành động theo một số cách có hại khác, bạn tự thấy mình trở nên cởi mở hơn. Bạn nhận ra rằng họ không phải là những người “ngốc nghếch”, mà là những người, giống như bạn, muốn được hạnh phúc và bình yên. Họ chỉ hành động như những kẻ ngu ngốc bởi vì họ không nhận ra chân tánh của mình và bị choáng ngợp bởi cảm giác dễ bị tổn thương và sợ hãi.

Việc thực hành của bạn có thể bắt đầu bằng khát vọng đơn giản là làm tốt hơn, tiếp cận tất cả các hoạt động của bạn với ý thức về sự tỉnh biết và thấu hiểu thông suốt hơn, mở lòng sâu sắc hơn hướng về những người khác. Động lực là một yếu tố quan trọng duy nhất trong việc xác định xem kinh nghiệm của bạn là do đau khổ hay bình yên. Trí huệ và tâm đại bi thực sự phát triển cùng một nhịp độ. Khi bạn càng để ý hơn, bạn sẽ càng dễ động lòng từ bi hơn. Và khi càng mở lòng với người khác, bạn càng trở nên khôn ngoan và chú ý hơn trong mọi hoạt động của mình.

Tại bất kỳ thời điểm nào đó, bạn có thể chọn đi theo dòng chảy của những suy nghĩ, cảm xúc và cảm giác để củng cố một nhận thức về bản thân như là dễ bị tổn thương và có giới hạn hoặc bạn có thể ghi nhớ rằng bản tánh chân thật của bạn là thanh tịnh, không bị điều kiện ràng buộc và không thể bị tổn hại. Bạn có thể vẫn chìm trong giấc ngủ của sự vô minh hoặc nhớ rằng mình đang và luôn luôn tỉnh thức. Dù bằng cách nào, bạn vẫn đang thể hiện bản tánh vô hạn con người thật của mình. Sự vô minh, yếu đuối, sợ hãi, giận dữ và ham muốn là những biểu hiện của tiềm năng vô tận trong Phật tính của bạn. Không có gì vốn sai hay đúng khi đưa ra những lựa chọn như vậy. Kết quả của việc thực hành theo Phật Pháp chỉ đơn giản là sự thấy biết những điều này và những kích động tinh thần khác đều không hơn không kém so với những lựa chọn có sẵn cho chúng ta bởi vì bản tánh thật của chúng ta là vô hạn.

Chúng ta chọn vô minh bởi vì chúng ta có thể. Chúng ta chọn tánh giác bởi vì chúng ta có thể. Luân hồi và niết bàn chỉ đơn giản là những cái thấy khác nhau dựa trên những lựa chọn mà chúng ta đưa ra trong cách xem xét và hiểu kinh nghiệm của mình. Không có gì huyền diệu về niết bàn và không có gì xấu xa hay sai lầm về luân hồi. Nếu bạn tự coi mình là có giới hạn, sợ hãi, dễ bị tổn thương hoặc kinh hãi bởi kinh nghiệm trong quá khứ, hãy chỉ biết rằng bạn đã chọn làm như vậy. Cơ hội để trải nghiệm chính mình theo cách khác hơn luôn có sẵn.

Về bản chất, con đường Phật pháp đưa ra sự lựa chọn giữa quen thuộc và thực hành. Không nghi ngờ gì nữa, có một sự thoải mái và ổn định nhất định trong việc duy trì các kiểu suy nghĩ và hành vi quen thuộc. Bước ra ngoài vùng thoải mái và quen thuộc đó tất yếu đòi hỏi phải chuyển sang một cảnh giới kinh nghiệm xa lạ mà có vẻ thực sự đáng sợ, một cảnh giới trung gian không thoải mái. Bạn không biết nên quay lại với những gì quen thuộc nhưng đáng sợ hay là tiến về phía trước tới những gì mà cũng có thể đáng sợ chỉ đơn giản là vì nó không quen thuộc.

Theo một nghĩa nào đó, tình trạng không rõ ràng xung quanh việc lựa chọn để nhận ra toàn bộ tiềm năng của bạn tương tự như những gì mà nhiều học trò của tôi đã kể về việc chấm dứt mối quan hệ lạm dụng có một sự miễn cưỡng hoặc cảm giác thất bại nào đó đi kèm với việc buông bỏ mối quan hệ.

Sự khác biệt cơ bản giữa việc cắt đứt một mối quan hệ lạm dụng và bước vào con đường thực hành Phật pháp là khi bạn bước vào con đường thực hành Phật pháp, bạn sẽ chấm dứt một mối quan hệ lạm dụng với chính mình. Khi bạn chọn nhận ra tiềm năng thực sự của mình, bạn dần dần bắt đầu thấy chính mình ít thường xuyên coi thường bản thân hơn, quan điểm của bạn về bản thân trở nên tích cực và lành mạnh hơn, đồng thời cảm giác tự tin và niềm vui tột cùng được sống của bạn tăng lên. Đồng thời, bạn bắt đầu nhận ra rằng mọi người xung quanh bạn cũng đều có tiềm năng như vậy, cho dù họ có biết hay không. Thay vì đối phó với họ như những mối đe dọa hoặc kẻ thù, bạn sẽ thấy mình có thể nhận ra và cảm thông với nỗi sợ hãi và bất hạnh của họ. Bạn sẽ tự nhiên đáp lại họ theo những cách chú trọng vào các giải pháp hơn là các vấn đề.

Cuối cùng, trí huệ vui vẻ đưa đến việc lựa chọn giữa sự khó chịu khi rõ biết những tâm phiền não của mình và sự khó chịu khi bị chúng chi phối. Tôi không thể hứa hẹn với bạn rằng sẽ luôn dễ chịu khi chỉ đơn giản là nghỉ ngơi trong tánh giác về những suy nghĩ, cảm thọ và cảm giác – và nhận thấy chúng là những hỗ tương tạo tác của chính thân tâm bạn. Trên thực tế, tôi có thể đảm bảo khá chắc chắn rằng việc nhìn nhận bản thân theo cách này đôi khi sẽ cảm thấy vô cùng khó chịu.

Nhưng điều đó cũng đúng khi bắt đầu bất cứ thứ gì mới, cho dù đó là đến phòng tập gym, bắt đầu một công việc hay bắt đầu một chế độ ăn kiêng. Vài tháng đầu tiên luôn khó khăn. Thật khó để học tất cả các kỹ năng bạn cần để thành thạo một công việc; thật khó để thúc đẩy bản thân tập thể dục; và thật khó để ăn uống lành mạnh mỗi ngày. Nhưng sau một thời gian, khó khăn giảm dần; bạn bắt đầu cảm thấy thích thú hoặc thành tựu, và toàn bộ cảm giác về chính mình bắt đầu thay đổi.

Thiền định cũng tiến triển theo cùng một cách. Trong vài ngày đầu tiên, bạn có thể cảm thấy rất tốt, nhưng sau một tuần hoặc lâu hơn, việc tu tập sẽ trở thành một thử nghiệm. Bạn không có thời gian, ngồi không thoải mái, bạn không thể tập trung hoặc bạn chỉ cảm thấy mệt mỏi. Bạn va phải tường, giống như những vận động viên điền kinh khi họ cố gắng chạy thêm nửa dặm (khoảng 804 mét) ngoài bài tập của họ. Cơ thể nói: “Tôi không thể”, trong khi tâm thức nói, “Tôi nên chạy”. Cả hai giọng nói đều không đặc biệt dễ chịu; trên thực tế, cả hai đều có một chút đòi hỏi.

Đạo Phật thường được gọi là “trung đạo” bởi vì nó đưa ra một lựa chọn thứ ba. Nếu bạn thực sự không thể tập trung vào âm thanh hoặc ánh nến thêm một giây nào nữa, thì dĩ nhiên phải dừng lại. Nếu không, thiền tập trở nên chán ngán. Cuối cùng bạn sẽ nghĩ, “ Ồ không, 7 giờ 15 rồi. Mình phải ngồi xuống và trưởng dưỡng tánh giác”. Không ai có thể tiến bộ theo cách đó. Mặt khác, nếu bạn nghĩ rằng mình có thể tiếp tục trong một hoặc hai phút nữa, thì hãy tiếp tục. Bạn có thể ngạc nhiên bởi những gì bạn học được. Bạn có thể khám phá ra một suy nghĩ hoặc cảm giác cụ thể đằng sau sự phản kháng của mình mà bạn không muốn thừa nhận. Hoặc bạn có thể đơn giản thấy rằng mình thực sự có thể an trụ tâm lâu hơn bạn có thể tưởng. Chỉ riêng khám phá đó thôi cũng có thể giúp bạn tự tin hơn vào chính mình.

Nhưng phần quan trọng nhất trong tất cả là cho dù bạn thực hành trong bao lâu, hoặc bạn sử dụng phương pháp nào, mọi kỹ thuật thiền định của đạo Phật cuối cùng đều sinh khởi tâm đại bi. Bất cứ khi nào bạn nhìn vào tâm mình, bạn không thể không nhận ra sự tương đồng giữa mình với những người xung quanh. Khi bạn nhìn thấy ao ước hạnh phúc của chính mình, bạn không thể tránh khỏi việc nhìn thấy ao ước tương tự ở những người khác. Và khi bạn nhìn rõ vào nỗi sợ hãi, tức giận hoặc chán ghét của chính mình, bạn không thể không thấy rằng mọi người xung quanh bạn đều cảm thấy sợ hãi, tức giận và chán ghét như vậy. Đây là trí huệ – không phải trong ý nghĩa kiến thức sách vở, mà là từ sự tỉnh thức của trái tim, nhận biết sự kết nối của chúng ta với những người khác và con đường đến niềm vui.