CHOGYAM TRUNGPA
Khám phá cái tốt đích thực đến từ sự thông hiểu những kinh nghiệm rất đơn giản. Chúng ta không nói mình cảm thấy tốt đẹp bao nhiêu khi làm ra một triệu đô la hay tốt nghiệp đại học hay mua được một căn nhà mới, mà chúng ta đang nói cái tốt đẹp căn bản, cái thiện tâm lòng tốt của người đang sống đây – nó không tùy thuộc vào những thành tựu, những thỏa mãn, những mong muốn của chúng ta. Chúng ta kinh nghiệm những thoáng vụt sáng của lòng tốt vào mọi lúc, nhưng thường chúng ta không nhận biết chúng. Khi chúng ta thấy một màu sắc tươi sáng, chúng ta đang chứng kiến lòng tốt bẩm sinh của chính mình. Khi chúng ta nghe một âm thanh đẹp, chúng ta đang nghe lòng tốt nền tảng của mình. Khi chúng ta bước ra khỏi vòi sen, chúng ta cảm thấy tươi mát và sạch sẽ, và khi chúng ta bước ra khỏi một căn phòng ngột ngạt, chúng ta hân thưởng một hơi gió thình lình của không khí trong lành. Những sự việc ấy chỉ xảy ra trong vài khoảnh khắc, nhưng chúng là những kinh nghiêm thực sự của lòng tốt. Chúng xảy ra cho chúng ta mọi lúc, nhưng thường chúng ta không biết chúng, xem chúng là thế tục và thuần túy ngẫu nhiên. Tuy nhiên theo những nguyên lý Shambhala, xứng đáng để nhận biết và rút ra lợi lạc từ những khoảnh khắc đó, bởi vì chúng phát lộ sự không hiếu chiến và sự tươi mớỉ trẻ trung trong cuộc đời chúng ta – thiện căn nền tảng.
Mọi người đều có bản tánh thiện này, nó không trộn lẫn hay pha trộn được. Tánh thiện ấy chứa đựng sự dịu hòa và cảm kích bao la. Là con người chúng ta có thể yêu thương. Chúng ta có thể đụng vào ai với một sờ chạm dịu dàng; chúng ta có thể hôn ai với sự thấu cảm dịu dàng. Chúng ta có thể hân thưởng cái đẹp. Chúng ta có thể cảm kích cái tốt của thế giới này. Chúng ta có thể cảm thông sự sống động của nó: cái vàng của màu vàng, cái đỏ của màu đỏ, cái lục của màu lục, cái tím của màu tím. Kinh nghiệm của chúng ta là thật. Khi màu vàng là vàng, chúng ta có thể nói nó là đỏ, vì chúng ta không thích cái vàng của nó? Đều đó trái với thực tại. Khi trời nắng, chúng ta có thể bác bỏ nó và cho nắng là khủng khiếp? Chúng ta có thể thực sự nói như vậy không? Khi có trời nắng chói chang hay cơn mưa tuyết tuyệt vời, chúng ta hân thưởng nó. Và khi chúng ta hân thưởng thực tại, nó thực sự tác động vào chúng ta. Chúng ta có thể thực sự chữa lành chúng ta khỏi thất vọng, đau buồn nếu chúng ta nhận biết rằng thế giới chúng ta đang có đây là tốt đẹp, là có tánh thiện.
Không phải một ý tưởng tùy hứng nào đó cho rằng thế giới là tốt đẹp, mà nó tốt đẹp bởi vì chúng ta có thể kinh nghiệm sự tốt đẹp của nó. Chúng ta có thể kinh nghỉệm thế giới của chúng ta là khỏe mạnh và thẳng thắn, trực tiếp và chân thực, bởi vì bản tánh nền tảng của chúng ta tương ứng cùng với cái tốt đẹp của những hoàn cảnh. Tiềm năng thông minh và phẩm cách con người thì xứng hợp với việc kinh nghiệm sự rực rỡ của bầu trời sáng xanh, sự tươi mới của đồng cỏ, và vẻ đẹp của cây cối, núi non. Chúng ta có một sự nối kết đích thực với thực tại và nó có thể đánh thức chúng ta và khiến chúng ta cảm thấy tốt đẹp, thiện hảo một cách căn bản, một cách nền tảng. Tri kiến Shambhala điều chỉnh cho khả năng chúng ta để đánh thức chúng ta tỉnh dậy và nhận biết rằng tánh thiện có thể xảy ra với chúng ta. Thật vậy, nó vẫn đang xảy ra đấy thôi.
Nhưng rồi có một vấn đề, bạn đã có một sự nối kết chân thật với thế giới của bạn: bắt được một tia nắng mặt trời, thấy những sắc màu tươi sáng, nghe âm nhạc hay, hoặc bất cứ cái gì khác. Nhưng như thế nào một thoáng của tánh thiện liên hệ với kinh nghiệm đang xảy ra? Một mặt, bạn có thể cảm thấy: “Tôi muốn nắm được tánh thiện này, nó ở trong tôi và trong thế giới hiện tượng.” Thế là bạn chạy đi tìm kiếm cách để có nó. Hay trên một cấp độ thô thiển hơn, bạn có thể nói: “Giá bao nhiêu để có nó? Kinh nghiệm ấy rất tuyệt. Tôi muốn sở hữu nó.” Vấn đề căn bản trong lối tiếp cận đó là bạn không bao giờ thỏa mãn dù bạn có được cái bạn muốn, vì bạn còn muốn một cách quá tồi tệ. Nếu bạn đi bộ trên Đại Lộ Số Năm, bạn thấy loại tuyệt vọng này. Bạn có thể nói người đi shopping trên Đại Lộ Số Năm có thị hiếu tốt và bởi thế họ có những khả năng thể hiện phẩm chất con người. Nhưng ngược lại, họ có vẻ như bị gai góc phủ. Họ muốn nắm bắt nhiều hơn và nhiều hơn nữa.
Rồi, có sự tiếp cận tự hạ mình để tiếp xúc với tánh thiện. Có ai đó nói với bạn là y có thể làm cho bạn hạnh phúc nếu bạn đưa cuộc đời bạn cho y. Nếu bạn tin y có tánh thiện mà bạn muốn, bạn có thể sẵn sàng cạo râu, tóc hay mặc áo tu hay ăn bằng tay để tiếp xúc được với tánh thiện. Bạn sẵn sàng buôn bán phẩm giá của bạn và thành một người nô lệ.
Cả hai tình huống đều là những cố gắng để tìm lại cái gì đó là tốt, là thật. Nhưng có cái gì đó sai lầm trong cả hai cách tiếp cận đó.
Vấn đề là, khi chúng ta bắt đầu nhận thức tánh thiện tiềm tàng nơi chúng ta, chúng ta thường xem sự khám phá của chúng ta quá trầm trọng. Chúng ta có thể làm đủ mọi manh động về tánh thiện; chúng ta muốn nó theo một kiểu tồi tệ. Cái đang thiếu là một cảm giác hài hước. Hài hước đây không phải là nói giỡn hay chọc cười hay phê phán người khác hay cười họ. Một cảm thức đích thực hài hước là có một sự xúc chạm nhẹ nhàng này của sự thông cảm, cảm kích, hân thưởng.
Nếu bạn nhìn vào chính bạn, nếu bạn nhìn vào tâm bạn, nếu bạn nhìn vào những hoạt động của bạn, bạn có thể có lại sự hài hước mà bạn đã đánh mất trong dòng đời. Để bắt đầu, bạn hãy nhìn vào thực tại bình thường trong nhà của bạn: những con dao, chén dĩa, điện thoại, bồn rửa chén bát, khăn lau… của bạn – những cái bình thường. Không có cái gì huyền bí hay phi thường nơi chúng, nhưng nếu không có một nối kết với những hoàn cảnh bình thường hàng ngày, nếu bạn không khảo sát cuộc đời thế phàm của bạn, bấy giờ bạn sẽ không tìm thấy sự hài hước nào hay phẩm giá nào hay cuối cùng, thực tại nào.
Cách bạn chải tóc, cách bạn mặc, cách bạn rửa chén – tất cả những hoạt động ấy là một khoáng trương của sự sáng suốt; chúng là một cách để nối kết với thực tại. Một cái nỉa là một cái nĩa, dĩ nhiên. Nó chỉ là một dụng cụ để ăn. Nhưng đồng thời, sự khoáng trương mở rộng của sự sáng suốt và phẩm cách của bạn tùy thuộc vào việc bạn sử dụng cái nĩa như thế nào. Rất đơn sơ, cái tri kiến Shambhala khiến cho bạn hiểu bạn sống thế nào, sự tương quan của bạn với cuộc sống bình thường là thế nào.
Là con người, tự căn bản chúng ta đang thức tỉnh và chúng ta có thể hiểu thực tại. Chúng ta không nô lệ, tội tù bởi cuộc đời của chúng ta; chúng ta tự do. Tự do trong trường hợp này có nghĩa đơn giản là chúng ta có một thân và một tâm, và chúng ta có thể nâng cao chính mình để làm việc với thực tại trong một cách thế đầy phẩm giá và hài hước. Nếu chúng ta bắt đầu phấn khởi lên, chúng ta sẽ thấy rằng toàn thể vũ trụ – gồm cả các mùa, bão tuyết, băng giá, bùn lầy – cũng đang làm việc vớỉ chúng ta một cách đầy năng lực. Đời sống là một hoàn cảnh hài hước, nhưng nó không chế nhạo chúng ta. Chúng ta thấy rằng, sau cùng, chúng ta có thể cư xử với thế giới của chúng ta; chúng ta có thể cư xử với vũ trụ chúng ta một cách thích đáng và trọn vẹn theo một kiểu cao cả.
Sự khám phá tánh thiện căn bản không phải là một kinh nghiệm tôn giáo đặc thù. Hơn thế, nó là sự chứng nghiệm rằng chúng ta có kinh nghiệm trực tiếp và làm việc trực tiếp với thực tại, thế giới đích thực mà chúng ta đang sống trong đó. Kinh nghiệm tánh thiện hay cái tốt đẹp căn bản của đời sống chúng ta khiến chúng ta cảm thấy rằng chúng ta là người thông minh, đứng đắn, đáng hài lòng và rằng thế giới không phải là một sự đe dọa. Khi chúng ta cảm thấy đời sống chúng ta là chân chính và tốt đẹp, chúng ta không còn phải đánh lừa chính mình và những người khác. Chúng ta có thế thấy những khu-yết điểm của chúng ta mà không thấy mặc cảm tội lỗi hay bất toàn, và đồng thời chúng ta có thể thấy tiềm năng của chúng ta đối với việc mở rộng tánh thiện cho những người khác. Chúng ta có thể nói sự thật một cách thẳng thắn và hoàn toàn rỗng rang, nhưng vẫn đồng thời kiên định.
Tinh túy của chiến sĩ, hay tinh túy của sự can đảm con người, là từ chối sự mất hy vọng vào người nào hay sự vật nào. Chúng ta không có thể nói rằng chúng ta suy sụp tan tành hay có người nào khác như vậy, và chúng ta không bao giờ có thể nói về thế giới theo cách đó. Trong cuộc đời chúng ta sẽ có những vấn nạn lớn trong thế giới, nhưng chúng ta hãy chắc chắn rằng trong đời ta không có những tai họa hay thất bại hoàn toàn. Chúng ta có thể ngăn ngừa chúng. Điều đó tùy thuộc vào chúng ta, nó là trách nhiệm của chúng ta. Chúng ta có thể cứu thế giới khỏi hủy diệt, chúng ta có thể bắt đầu việc đó. Đó là tại sao tri kiến Shambhala vẫn tồn tại. Nó là một ý tưởng đã trải qua nhiều thế kỷ: bằng cách phụng sự thế giới này, chúng ta có thể cứu nó. Nhưng cứu thế giới thì chưa đủ. Chúng ta phải làm việc để xây dựng một xã hội giác ngộ của con người.