ANTHONY ROBBINS
Trích: Đánh Thức Con Người Phi Thường Trong Bạn; NXB. Tổng Hợp Tp.HCM
“Chỉ những ai dám tin rằng nội tâm của họ vượt trên mọi hoàn cảnh, mới đạt được những thành quả tuyệt vời”.
–BRUCE BARTON
Dũng cảm, quả quyết, kiên trì, hi sinh…Trong khi Ross Perot trình bày kế hoạch giải cứu con tin trong một bầu không khí hết sức căng thẳng, ông đã nhận thấy những đức tính này hiện rõ trên khuôn mặt những người ông đã tự tay tuyển lựa cho một sứ mạng giải cứu con tin kỳ diệu. Vào những ngày đầu năm 1979, tại Iran đang dậy lên một làn sóng bất ổn trong nước và phong trào chống Mỹ và mới chỉ vài ngày trước, hai giám đốc trong công ty của Perot ở Teheran bị bắt mà không có lý do. Tiền chuộc được treo là 13 triệu đô-la.
Khi những cuộc thương lượng ngoại giao ở cấp cao thất bại, Perot đã quyết định chỉ có một con đường duy nhất để giải thoát người của mình: đích thân ông phải ra tay. Sau khi nhờ được chuyên gia huyền thoại là thiếu tá quân đội Arthur “Bull” Simons đứng ra chỉ huy cuộc đột kích gan lì này, ông mau chóng tập hợp đơn vị xuất sắc của các tổng giám đốc của mình để thực hiện kế hoạch phá nhà tù. Họ được chọn vì họ là những người đã từng sống ở Teheran và có kinh nghiệm quân sự. Ông gọi họ là những “Con Đại Bàng” ngụ ý họ là “những người giàu tham vọng biết vận dụng sáng kiến, thực hiện nhiệm vụ, đạt kết quả và không thể có sơ xuất.
Nếu thành công họ sẽ được thưởng lớn, nhưng những rủi ro còn lớn hơn gấp bội: sứ mạng hoàn toàn không chính thức, họ có thể thất bại, nhưng nhất là họ có thể bị giết. Điều gì đã thúc đẩy Ross Perot tập trung mọi nguồn lực của mình, chấp nhận rủi ro và coi thường mọi trắc trở? Rõ ràng ông là người sống các giá trị của mình. Dũng cảm, trung thành, yêu thương, dấn thân và quả quyết là những giá trị đã cống hiến cho ông một khả năng siêu vời để thực hiện nhiệm vụ và một sức mạnh của ý chí được coi như là huyền thoại. Cũng chính những giá trị này là sức mạnh đã cho ông xây dựng công ty EDS của mình, từ một vốn đầu tư nguyên thủy là 1 ngàn đô-la. ông đã vươn lên hàng đầu nhờ khả năng đánh giá và chọn lựa đúng người. Ông đã chọn họ theo một tiêu chuẩn khắt khe các giá trị và ông biết rằng khi ông đã có đúng những con người cần thiết, những con người có những tiêu chuẩn giá trị cao, thì ông chỉ việc giao nhiệm vụ cho họ và để họ tự hoàn thành.
Giờ đây ông sẽ trắc nghiệm lần cuối các người mà ông đã chọn và ông kêu gọi họ vận dụng hết mọi năng lực cao nhất của họ và giải cứu những thành viên trong “gia đình”công ty. Câu chuyện về sứ mạng của họ và những thử thách họ gặp được kể lại trong cuốn Trên cánh đồng đại bàng. Chúng ta chỉ cần biết là vượt qua những trở ngại không thể tưởng tượng nỗi, sứ mạng hào hùng giải cứu con tin của Perot đã thành công và đưa trở về nhà nguồn vốn quí báu nhất của ông: những người của ông.
Các giá trị hướng dẫn mọi quyết định của chúng ta và vì thế hướng dẫn định mệnh của chúng ta. Những ai hiểu những giá trị của mình và trung thành sống theo những giá trị đó đều trở thành những con người lãnh đạo của xã hội chúng ta. Khi bạn biết điều gì là quan trọng nhất đối với bạn, thì việc làm quyết định trở thành khá đơn giản. Thế nhưng nhiều người không biết rõ điều gì là quan trọng nhất trong đời mình và vì thế làm quyết định trở thành một sự dằn vặt nội tâm. Ngược lại, đối với những người đã xác định rõ đâu là những nguyên tắc cao nhất của đời mình, họ quyết định rất dễ dàng. Ross Perot đã biết ngay mình phải làm gì. Các giá trị của ông chỉ đã chỉ vẽ cho ông. Chúng giống như chiếc la bàn riêng để định hướng cho ông trong một tình huống cực kỳ nguy hiểm.
Chúng ta luôn kính trọng những con người biết rõ các giá trị của mình, sống những giá trị đó và có lập trường dứt khoát dựa theo niềm tin của họ, cho dù chúng ta không đồng ý với những ý tưởng của họ về cái gì là đúng hay sai.
Giá trị là gì?
Coi một điều gì có giá trị có nghĩa là gán cho nó một tầm quan trọng; bạn quí điều gì thì điều đó có thể được gọi là “giá trị”. Trong chương này, chúng ta hiểu cách riêng về những giá trị của đời sống, những điều quan trọng nhất đối với chúng ta trong cuộc đời. Đối với loại giá trị này, cần phân biệt hai loại: mục đích và phương tiện. Nếu tôi hỏi bạn, “Bạn coi điều gì là quí nhất?” bạn có thể trả lời, “Tình yêu, gia đình, tiền bạc…” trong những thứ này, tình yêu là giá trị mục đích mà bạn đang theo đuổi; nói cách khác, nó là trạng thái cảm xúc mà bạn khao khát. Ngược lại, gia đình và tiền bạc chỉ là những giá trị phương tiện. Chúng là những phương thế để giúp bạn đạt trạng thái cảm xúc mà bạn thực sự khao khát.
Nếu tôi hỏi bạn, “Gia đình cho bạn điều gì?” bạn có thể trả lời, “Tình yêu, yên ổn, hạnh phúc”. Mục đích bạn theo đuổi chính là tình yêu, yên ổn và hạnh phúc, là những giá trị. Cũng thế, tôi có thể hỏi bạn, “Tiền bạc thực sự có ý nghĩa gì đối với bạn? Nó cho bạn điều gì?”. Bạn có thể trả lời, “Tự do, ảnh hưởng, khả năng cống hiến, cảm giác an toàn”. Đây cũng thế, tiền bạc chỉ là một phương tiện để bạn đạt được những giá trị sâu xa hơn, những cảm xúc mà bạn ước ao cảm nghiệm trong cuộc đời.
Một thách đố trong cuộc đời là nhiều người không phân biệt rõ được giá trị nào là phương tiện, giá trị nào là mục đích và vì thế họ gặp nhiều đau khổ. Rất thường xuyên người ta quá mải mê theo đuổi những giá trị phương tiện khiến họ không đạt được niềm khao khát đích thực của họ: những giá trị mục đích. Những giá trị mục đích làm cho bạn sung mãn, làm cho đời sống bạn phong phú và thỏa mãn.
Chúng ta lấy một ví dụ, Giả sử những giá trị cao cả nhất của một người phụ nữ là chăm sóc gia đình và cống hiến và bà đã quyết định trở thành luật sư vì bà có lần gặp một luật sư đã thực sự gây ấn tượng cho bà qua việc người này có một đời sống cao cả và giúp đỡ người khác. Thế rồi theo thời gian, bà bị cuốn hút vào cơn lốc của hoạt động trong nghề luật và bà khao khát trở thành một đối tác trong công ty của bà. Khi bà theo đuổi địa vị này, công việc của bà mang một tiêu điểm hoàn toàn khác. Bà bắt đầu làm chủ và điều hành công ty và trở thành một người phụ nữ hết sức thành công, nhưng đồng thời bà cảm thấy không được hạnh phúc vì bà không còn tiếp xúc gì với các khách hàng. Địa vị của bà đã tạo ra một mối tương quan khác với đồng nghiệp và bà dành hết thời giờ cho việc hội họp và lễ nghi. Bà đã đạt mục tiêu của mình, nhưng đã để mất niềm khát vọng của đời sống mình. Bạn đã bao giờ rơi vào cạm bẫy giống như thế, theo đuổi các phương tiện mà tưởng là mình đang theo đuổi mục đích không? Để được hạnh phúc thực sự, chúng ta phải biết phân biệt và bảo đảm theo đuổi chính mục đích.
Khám phá những giá trị bạn đang theo đuổi
Giờ đây bạn hãy bắt đầu liệt kê ra một danh sách các giá trị riêng mà bạn đang theo đuổi. Để tìm ra những giá trị này, bạn chỉ cần trả lời câu hỏi. “Điều gì quan trọng nhất đối với tôi trong cuộc đời?”. Bạn hãy nặn óc suy nghĩ ra những câu trả lời. Tâm hồn thanh thản? Ảnh Hưởng? Tình yêu? Bạn hãy xếp các giá trị của bạn theo thứ tự, từ giá trị quan trọng nhất xuống giá trị ít quan trọng nhất. Hãy suy nghĩ giây lát rồi làm ngay.
Khi tôi lần đầu tiên soạn danh sách các giá trị của mình, tôi đã thấy những giá trị sau đây, theo thứ tự nó xuất hiện trong trí tôi:
DANH SÁCH CŨ CỦA TÔI VỀ CÁC GIÁ TRỊ TRONG ĐỜI TÔI:
Say mê – Tình yêu – Tự do – Cống hiến – Có khả năng – Phát triển – Thành đạt – Hạnh Phúc – Vui chơi – Sức khoẻ – Sáng tạo
Nhìn vào danh sách, tôi hiểu ra ngay tại sao tôi đang làm điều mình làm. Tôi là một con người đam mê; tôi có phong cách hành động sôi nổi. Tôi nhận ra đó là sự say mê của mình. Tình yêu của tôi đối với gia đình và bạn bè là điều hiển nhiên. Tôi khao khát tự do và tôi mường tượng ra rằng nếu tôi có thể làm cho người khác tự do và cống hiến cho họ, tôi sẽ cảm thấy mình có khả năng làm được bất cứ điều gì. Tôi sẽ phát triển và thành đạt và cuối cùng có thể vui chơi, khoẻ mạnh và sáng tạo. Biết được danh sách các giá trị của mình giúp tôi đi đúng đường và sống phù hợp với những gì tôi coi là quan trọng nhất trong đời. Trong nhiều năm, tôi cảm thấy đời sống của mình rất nhất quán.
Nhưng rồi tôi đã có một sự phân biệt khác và nó đã thay đổi chất lượng cuộc đời tôi cho đến nay.
Thay đổi giá trị sẽ làm bạn thay đổi đời mình
Một hôm tôi tự nghĩ, “Những giá trị mình đang có quả thực giúp mình nhiều lắm”, nhưng rồi tôi lại nghĩ, “Mình có cần thêm giá trị nào khác không?”. Ngay lập tức tôi nhận ra trong danh sách của tôi thiếu óc thông minh. Chắc hẳn tôi thông minh, nhưng tôi không coi thông minh có giá trị ưu tiên như là đam mê. Thực ra trong sự đam mê của mình, tôi đã có một số chọn lựa rất ngu ngốc.
Tôi bắt đầu hiểu rằng nếu tôi không dành cho trí thông minh một vị trí ưu tiên, tôi sẽ thường xuyên mắc phải những sai lầm dẫn tới thất bại. Và tôi cũng tìm ra một số những giá trị khác để đưa vào trong danh sách của mình. Rồi tôi đã tự hỏi một câu hỏi hoàn toàn mới, “Tôi phải loại khỏi danh sách những giá trị nào để có thể đạt được định mệnh tối hậu của mình?”. Tôi bắt đầu nhận ra rằng vì mình luôn luôn để ý làm sao để có được tự do, nên tôi đã đánh mất sự tự do tôi đã có. Tôi nhận ra rằng tôi không thể nào được tự do hơn là tôi đang được trong lúc này. Có thể tôi sẽ có một cảm giác khác khi sống ở một nước khác mà ở đó tôi không phải chọn lựa nhiều, nhưng tôi thấy là tôi không có cách nào để tự do hơn tình trạng của tôi hôm nay. Thế là tôi quyết định gạch bỏ tự do trong danh sách của mình và không đặt nặng vấn đề nữa. Lạ lùng thay, tôi cảm thấy tự do chính lúc tôi gạch bỏ tự do khỏi danh sách! Cuối cùng tôi tự hỏi, “Tôi phải xếp các giá trị của mình theo thứ tự ưu tiên nào để đạt được định mệnh của mình? Tôi không hỏi, “Điều nào quan trọng đối với tôi?”, mà là, “Các giá trị của tôi cần phải như thế nào?”. Và tôi đã khai triển được một danh sách mới như sau:
DANH SÁCH MỚI CỦA TÔI VỀ CÁC GIÁ TRỊ
Sức khoẻ/ Sinh lực – Tình Yêu – Thông minh – Vui tươi – Thành thật – Say mê – Biết ơn – Vui chơi/ Hạnh phúc – Tạo thay đổi – Kiến thức/Phát triển – Thành đạt – Là người xuất sắc – Đầu tư – Cống hiến – Sáng Tạo.
Khi danh sách của tôi hoàn tất, tôi cảm thấy một tâm trạng chưa từng có trước đây: tâm trạng bình an thư thái. Tôi có cảm giác chắc chắn mà tôi chưa từng có, vì giờ đây tôi biết toàn cơ thể con người tôi cùng tập trung hướng về các ước mơ của mình. Tôi không còn phải giằng co với bản thân mình nữa. Vì không còn phải liên tục tìm kiếm tự do, tôi có thể cảm nghiệm sự thân mật và tình yêu nhiều hơn nữa – tôi có thể cảm nghiệm tự do nhiều hơn. Tôi sẽ thành đạt trong hạnh phúc, tôi sẽ khoẻ mạnh, tràn trề sinh lực và thông minh. Bằng quyết định thay đổi những ưu tiên trong cuộc đời mình, tôi có thể cảm thấy ngay những thay đổi nơi thân thể mình.
“Xin cho tôi vẻ đẹp của tâm hồn; xin cho con người bên ngoài và bên trong được hợp nhất”.
-SOCRATES
Làm thế nào để bạn có thể kiểm soát yếu tố thứ ba này của Hệ thống chủ đạo của bạn là các giá trị? Bạn hãy thực hiện hai bước đơn giản sau:
* BƯỚC 1.
Tìm ra đâu là những giá trị bạn đang có và xếp chúng theo thứ tự quan trọng. Việc này sẽ cho bạn thấy rõ điều bạn cần cảm nghiệm nhất và điều gì bạn cần tránh nhất trong cuộc đời.
* BƯỚC 2.
Hãy tự hỏi mình, “Các giá trị của tôi phải như thế nào để đạt được định mệnh mà tôi ao ước và đáng có?”. Hãy suy nghĩ để viết ra một danh sách các giá trị. Xếp chúng theo thứ tự. Xem bạn cần loại bỏ hay thêm vào những giá trị nào trong danh sách của bạn để tạo chất lượng cho đời sống mà bạn thực sự mong muốn.
Danh sách những giá trị của bạn có thể chỉ là một tờ giấy vô nghĩa nếu bạn không kích thích mình để sử dụng nó làm chiếc la bàn định hướng cuộc đời bạn. Ngược lại, nếu bạn biết sử dụng nó, nó sẽ trở thành cơ sở vững chắc để bạn làm mọi quyết định trong cuộc đời. Bạn hãy nhớ đến sức mạnh đòn bẩy. Vậy bạn hãy dùng đòn bẩy này để kiên cường quyết tâm sống các giá trị mới của bạn. Nếu có khi nào bạn lớn tiếng la rầy con cái, có thể một người nào đó yêu thương bạn đi ngang qua sẽ nhắc nhở bạn, “Ông không nhớ đã viết lòng cảm thông là số một trong danh sách của ông à?”.
Có thể có những giá trị nhưng lại không cảm thấy mình sống những giá trị ấy không? Bạn có thể có những hệ thống giá trị rất lớn để hướng dẫn cuộc đời bạn nhưng vẫn cảm thấy không hạnh phúc. Lý do tại sao, chương sau đây sẽ cho bạn thấy rõ.