SANNA (TƯỞNG)

Sanna thực hiện công việc ghi nhớ ngay thời khắc mà tâm tiếp xúc với đối tượng. Tưởng nhận định chất lượng của đối tượng. Khi có sự tiếp xúc với đối tượng thì ngay lúc đó đã có tưởng, ghi nhớ và gợi hình (sanna) và làm việc của chúng đó là khả năng giúp mình sinh hoạt bình thường (như đi bộ, ăn uống hay nói chuyện). Tưởng ghi nhớ và diễn giải những gì đã được nhận định trước đó. Chúng ta có thể biết được thức (vinnana), cùng các ý định, cũng như thọ (vedana), nhưng thường lại thấy khó khăn khi nhìn ra cách sanna hoạt động. Tưởng là một chức năng tự nhiên của tâm, vì vậy chúng ta chẳng thể nào xóa tưởng ra khỏi tâm. Điều mình có thể làm là chỉ cần nhận biết từng khoảnh khắc và đừng để bị đánh lừa bởi những phần khái niệm thêm vào mà không có chức năng nào cả. Khi ghi nhận khái niệm sinh khởi trong tâm, hãy tự hỏi: “Có thật hay không thật? Có cần thiết hay không cần thiết?”

Sự thực hành này không phải là cố gắng loại bỏ suy nghĩ, chúng ta chỉ quan sát suy nghĩ để biết chúng, để biết liệu chúng xuất phát từ một tâm ô nhiễm hay từ một tâm trí tuệ. Chúng ta có thể thẩm sát những trải nghiệm với suy nghĩ. Ví dụ, khi nhìn vào một bông hoa, chúng ta thường mô tả đóa hoa ấy “đẹp”, trong khi thực tế, việc nhìn thấy là tự nhiên. Tại sao chúng ta lại mô tả đóa hoa ấy là “đẹp”? Vì nó mang lại cho mình niềm vui. Hoa không phải là đẹp, nó chỉ là một bông hoa có thể mang đến cho mình một khoảnh khắc vui vẻ. “Đẹp” là một khái niệm, ghi nhận ra hình dáng của “hoa” là sanna. Sự thích thú và suy nghĩ “đẹp” là sankhara (tâm hành), điều này tạo ra cảm giác dễ chịu (vedana). Chính điều đó thúc đẩy đồng thời cả sanna và sankhara hoạt động để đánh giá nó là đẹp. Một số người có thể có trải nghiệm khác khi nhìn thấy bông hoa, có thể họ thấy đau khổ, và đấy cũng chính là sanna và sankhara đang làm việc. Thật tốt khi suy nghĩ về mọi thứ theo cách này. Với suy nghĩ, chúng ta có thể thẩm sát tâm. Nếu biết được suy nghĩ thì chúng ta cũng có thể biết được đâu là thiện và đâu là bất thiện. Nếu biết được điều này, chúng ta có thể sử dụng trí tuệ để tạo ra những lựa chọn thiện lành cho cuộc sống mình. Khi sống một đời sống thiện lành, mọi thứ có xu hướng tự nhiên ổn định. Dhamma đang làm việc vì mình, làm cho chúng ta hạnh phúc, một niềm hạnh phúc sinh ra từ trí tuệ.