“Điều quan trọng nhất là không ngừng đặt câu hỏi.”

– ALBERT EINSTEIN –

TƯ DUY NHƯ EINSTEIN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ NHỎ BÉ

Chúng ta đã áp dụng cách tư duy như Einstein vào các vấn đề hóc búa, đòi hỏi những suy nghĩ có định hướng và sự kiên trì khi thực hiện. Nhưng tư duy ấy cũng áp dụng được vào những vấn đề hàng ngày. Đối với những vấn đề dạng này, nếu áp dụng bí quyết nhanh chóng nhận biết và phá vỡ nguyên tắc thì sẽ làm vấn đề trở nên quá phiền phức. Hãy thử một trong bốn phương pháp được phát triển dựa trên những phương pháp phá vỡ nguyên tắc chúng ta đã biết trước đây.

Hãy làm điều bạn muốn

Bạn có một vấn đề phiền phức. Có thể bạn không giải quyết vấn đề theo cách bạn muốn do một nguyên tắc nào đó bạn thấy không thể phá vỡ. Hãy phá vỡ nguyên tắc đó và làm điều bạn muốn!

Trong trận Copenhagen , Horatio Nelson đã phớt lờ một mệnh lệnh của người chỉ huy. Khi người chỉ huy làm tín hiệu ra lệnh rút lui, Nelson đã chuyển kính viễn vọng sang bên mắt bị mù. Không thấy mệnh lệnh, ông đã tiếp tục làm điều mình muốn và đạt được thành công to lớn. Do đó, dù bạn có phải biện minh thế nào đi nữa thì cũng hãy cứ làm điều bạn muốn.

Không làm gì cả

Nếu bạn nghĩ bạn phải giải quyết một vấn đề nhỏ phiền toái thì nguyên tắc đối lập sẽ là không làm gì cả. Hãy tạo ra một nguyên tắc mới: “Vấn đề này sẽ không được giải quyết.” Chỉ vậy thôi!

Tờ tạp chí Scientific American của Mỹ đã từng tổ chức một cuộc thi giải thích Thuyết Tương đối của Einstein, bài viết trong vòng ba nghìn từ. Einstein đã tuyên bố: “Tôi là người duy nhất trong nhóm các bạn không tham gia. Tôi không biết liệu tôi có thể làm được việc đó hay không.” Với Einstein, mọi thông tin liên quan đến cuộc thi đã biến mất.

Giao phó

Cách dễ nhất để giải quyết một vấn đề nhỏ là giao nó cho người khác. Vấn đề sẽ được giải quyết và bạn không còn băn khoăn về việc đó nữa. Bạn đã phá vỡ nguyên tắc.

Nếu có ai đó sẵn sàng giúp bạn, hãy chuyển vấn đề của bạn cho anh ta. Nếu có ai đó đánh giá cao thách thức và trách nhiệm của một vấn đề mà bạn không thấy thú vị, hãy chuyển vấn đề đó cho cô ta. Hay có người nào đó cũng mong muốn vấn đề được giải quyết, hãy đề nghị được giúp đỡ anh ta nếu anh ta quan tâm đến vấn đề. Đó là một thỏa thuận tốt cho cả hai bên.

Ai đó sẽ làm gì?

Ở chương Phá vỡ nguyên tắc, chúng ta đã xem xét một bài tập trong đó một người rất tài giỏi như James Bond được giao giải quyết vấn đề của chúng ta. Bài tập nhằm phát triển một quan điểm phá vỡ nguyên tắc nhưng nó cũng là cách giải quyết hữu hiệu những vấn đề nhỏ. Chọn một người tiêu biểu có khả năng giải quyết vấn đề. Khi bạn có một vấn đề phiền toái nhỏ, hãy tự hỏi mình xem người tiêu biểu đó sẽ làm gì và cho mình cơ hội đặc biệt để hành động như người đó. Khi bạn có được quan điểm này, bạn sẽ thấy đó là một cách tuyệt vời để giải quyết các vấn đề nhỏ. Nhưng hãy nhớ đừng bắn ai.

NHỮNG NGƯỜI PHÁ VỠ NGUYÊN TẮC HÃY THẬN TRỌNG

“Bạn làm việc gì không quan trọng, quan trọng là bạn đã làm việc đó.”

– MAHATMA GANDHI –

Bạn không thể áp dụng lối tư duy theo kiểu Einstein và phá vỡ nguyên tắc để giải quyết các vấn đề mà không phải chịu rủi ro. Việc Einstein thoải mái phá vỡ nguyên tắc trong cuộc sống riêng của mình đã khiến nhiều người đau khổ. Einstein luôn làm theo ý mình. Dù những việc ông muốn làm có khó đến đâu, ông cũng vẫn làm, dù nguy hiểm, tàn nhẫn. Đơn giản vì ông không cho phép các nguyên tắc ngăn cản con đường của mình. Nhưng cũng không nên dễ dàng bỏ qua các nguyên tắc như phép lịch sự, sự quan tâm, lòng tốt. Chúng có thể là những giải pháp có ý nghĩa.

TẬP TƯ DUY NHƯ EINSTEIN

“Có một bộ óc thông minh thôi chưa đủ. Điều quan trọng nhất là phải sử dụng nó đúng cách.”

– RENE DESCARTES –

Tư duy của Albert Einstein đến với ông rất tự nhiên. Ông thấy rằng mình phải cạo râu thật cẩn thận vì ông luôn có nhiều ý tưởng hay trong khi cạo râu và thường tự cứa vào mặt mình vì quá hào hứng. Chúng ta cũng có thể sáng tạo như vậy. Chúng ta chỉ cần làm việc chăm chỉ hơn nữa. Thêm vào đó, việc luyện tập, thay đổi các công cụ cũng có thể giúp bạn tư duy theo cách của Einstein dễ dàng và hiệu quả hơn.

Isaac Newton đã từng được hỏi làm thế nào mà ông có thể có nhiều phát kiến lớn như vậy. Ông trả lời: “Bằng cách luôn nghĩ về chúng.” Đó là một lời khuyên tốt cho tất cả những người muốn giải quyết mọi vấn đề của mình. Như tất cả mọi việc khác, khả năng phá vỡ nguyên tắc và thoát ra khỏi lối mòn tư duy của bạn sẽ tốt hơn nhờ luyện tập. Bạn càng luyện tập nhiều, mọi thứ sẽ càng trở nên dễ dàng hơn. Hãy bổ sung một hoặc nhiều hơn những bài tập đơn giản dưới đây vào những công việc thường ngày của bạn. Dùng những bài tập này để rèn luyện cách tư duy như Einstein.

Giải quyết vấn đề

“Có rất ít người nhìn bằng mắt và cảm nhận bằng trái tim mình.”

– ALBERT EINSTEIN –

Giải quyết các vấn đề đã có giải pháp là một cách rèn luyện tốt để có được tư duy như Einstein. Hãy xác định việc bạn làm, ví như rửa ô tô. Thử giải quyết lại vấn đề thông thường này bằng cách tư duy của Einstein. Bạn có thể kết luận rằng việc lau chùi thường xuyên bằng một miếng da khô sẽ làm xe bạn sạch hơn, đó là lý do cơ bản của việc cọ rửa xe. Suy nghĩ rộng hơn, bạn có thể quyết định việc rửa xe là giải pháp tuyệt vời cho bọn trẻ vì chúng luôn kêu ca là chẳng có việc gì làm ngoài xem ti vi. Thậm chí, bạn có thể quyết định chuyển tới khu nhà văn minh hơn vì nhận thấy việc này vừa thỏa mãn nhu cầu ở mức cao hơn vừa giảm được nhu cầu rửa xe.

Vận dụng tất cả các bước tư duy theo cách của Einstein để tạo ra một giải pháp. Hãy xác định vấn đề, nghĩ ra những ý tưởng mới, phá vỡ các nguyên tắc và phát triển một giải pháp. Bài tập này có thể còn hơn cả việc chỉ rèn luyện. Các vấn đề được giải quyết khi có nhu cầu. Có thể chưa ai suy nghĩ lâu và nghiêm túc về vấn đề này. Chưa có nhu cầu, vấn đề vẫn có giải pháp nhưng có thể có một giải pháp tốt hơn nhiều. Chỉ cần phá vỡ các nguyên tắc, bạn có thể tìm thấy nó.

Những câu hỏi ngớ ngẩn

“Máy tính thật vô dụng. Nó chỉ cho bạn câu trả lời.”

-PABLO PICASSO –

Những câu hỏi ngớ ngẩn là một cách tốt để chứng minh các nguyên tắc cần được phá vỡ. Khổng Tử để ý thấy nhiều học trò của ông ngại hỏi vì sợ người khác thấy được sự ngu dốt của mình. Khổng Tử đã dạy học trò của mình: “Tri chi vi tri chi, bất tri vi bất tri, thị tri.” Nghĩa là: Biết được sự ngu dốt của mình cũng là hiểu biết. Nếu không biết, phải hỏi. Chỉ khi nào mình tin những gì mình biết là đủ thì mới thật sự là ngu dốt.

Để tìm ra nhiều câu trả lời hơn, hãy hỏi nhiều hơn. Hỏi để làm sáng tỏ vấn đề khi bạn không hiểu. Hãy hỏi những câu hỏi ngớ ngẩn, hỏi mọi thứ. Xem xét kỹ, thậm chí xoi mói vào các lý do thật sự đằng sau những lời giải thích hời hợt. Những câu hỏi ngớ ngẩn có thể lại là khôn ngoan. Chúng đánh vào cốt lõi của những giả định không bị nghi ngờ và đó có thể chính là nguyên nhân của vấn đề.

Nếu đồng hồ đeo tay của bạn có báo thức, hãy đặt để nó đổ chuông vào một giờ cố định mỗi ngày. Hãy hỏi ít nhất một câu hỏi ngớ ngẩn trước khi đồng hồ của bạn nổ chuông. Câu hỏi ngu ngốc duy nhất là không bao giờ hỏi.

Xúc xắc Einstein

“Chúa không chơi xúc xắc với vạn vật.”

– ALBERT EINSTEIN –

Bất luận Chúa có chơi xúc xắc với vạn vật hay không thì việc tung xúc xắc ngẫu nhiên có thể giúp bạn động não nhiều hơn như Einstein. Xúc xắc nhỏ, rẻ và dễ giữ bên mình. Xúc xắc là một trò hết sức ngẫu nhiên. Khi bạn nghĩ về một vấn đề, tay lăn một viên xúc xắc.

Có nhiều cách dùng xúc xắc để thoát ra khỏi lối mòn tư duy. Thay vì theo đuổi lựa chọn chính của bạn, hãy nghĩ đến sáu lựa chọn thay thế khác và gieo xúc xắc để chọn. Hoặc đơn giản là dùng số lần bạn gieo xúc xắc cho giải pháp của bạn. Hãy đặt xúc xắc lên bàn để nhắc nhở bạn truyền thêm sự táo bạo vào suy nghĩ của mình. Việc gieo xúc xắc chuẩn bị cho tâm trí bạn bắt đầu phá vỡ nguyên tắc. Và nó sẽ giúp bạn tránh lối mòn phá vỡ nguyên tắc.

Khi đi xe

“Tính ham hiểu biết có lý do để tồn tại.”

– ALBERT EINSTEIN –

Hãy luyện cách tư duy như Einstein trong lúc bạn ngồi trên xe. Chọn ra một vấn đề từ danh sách các vấn đề của bạn để giải quyết ngay trên đường đi. Để khơi dậy những suy nghĩ sáng tạo, hãy dùng các chữ cái và con số trên biển số xe trước mặt vào giải pháp cho vấn đề. Biển số xe là những ý tưởng hạt giống tuyệt vời và bạn vẫn có thời gian để nghĩ trong khi bạn quan sát đường đi. Nếu bạn cần một chủ đề hay cho buổi giới thiệu sản phẩm và đang đi sau chiếc xe có biển số có chữ L thì hãy nghĩ ra một giải pháp bắt đầu bằng chữ L. Buổi giới thiệu đó có thể có chủ đề về bảo tàng nổi tiếng Louvre cùng với bản sao của bức Nàng Mona Lisa, hoặc dùng tiếng cười (laugher) để thu hút đám đông. Một thiết kế phòng thí nghiệm (laboratory) có thể làm nổi bật tính khoa học trong sản phẩm của bạn hay một lễ hội Louisiana Cajun sẽ thu hút được sự chú ý hơn. Hãy dùng ý tưởng hạt giống từ biển số xe để thay đổi lối suy nghĩ cũ của bạn.

THAY ĐỔI

“Người cuồng tín là người không thể thay đổi ý nghĩ và sẽ không thể thay đổi vấn đề.”

-WINSTON CHURCHILL –

Tư duy theo cách của Einstein sẽ trở nên tự nhiên khi bạn cởi mở trong việc lựa chọn. Bất cứ sự thay đổi nào cũng làm bạn thoải mái hơn với những lựa chọn. Nếu bạn không thích thay đổi mọi thứ thì bạn lại nên áp dụng biện pháp thay đổi nhiều nhất để nâng cao khả năng giải quyết vấn đề.

Bạn hãy thay đổi những công việc hàng ngày của mình để mở ra những lối suy nghĩ mới. Mỗi yếu tố trong công việc hàng ngày của bạn cũng ảnh hưởng đến cách nghĩ của bạn. Vì thế, sự thay đổi sẽ đẩy bạn ra khỏi lối mòn nguyên tắc của chính bạn, khiến bạn dễ thay đổi suy nghĩ hơn để giải quyết một vấn đề hóc búa. Nếu bạn thường bắt đầu một ngày làm việc lúc 7 giờ thì hãy đến vào lúc 9 giờ, khi bạn có vấn đề khó cần giải quyết. Hãy dành hai giờ trước đó để tập thể dục, đọc sách hoặc ra ngoài ăn sáng, tránh những công việc lặp đi lặp lại hàng ngày. Sau đó, dành nửa tiếng trước khi đi làm để đặt ra những ý tưởng giải quyết vấn đề.

Đọc tài liệu

“Người nào đọc quá nhiều nhưng sử dụng bộ óc của mình quá ít sẽ có thói quen lười suy nghĩ.”

– ALBERT EINSTEIN  –

Mọi người thường chọn đọc những tài liệu có tác dụng củng cố thêm cho lối mòn tư duy của mình. Còn bạn, hãy chủ tâm chọn những loại sách và tạp chí mà bạn không thường đọc. Hãy cầm một tờ tạp chí hàng hải, lướt qua một cuốn tạp chí thời trang, đọc một cuốn sách về sinh học hay hội họa Phục hưng. Hãy dành cho bộ óc của bạn một chế độ ăn đa dạng, điều độ. Hãy lấy việc đọc để kích thích suy nghĩ của bạn. Xem xét những cách nhìn nhận mới về thế giới, ví như cách nhìn của người chơi qua tấm ván trượt. Nếu bạn không thể chấp nhận một quan điểm khác khi đang đọc một tờ tạp chí thì khi xem xét một giải pháp mới lạ cho một vấn đề hệ trọng, bạn sẽ gặp nhiều khó khăn. Hãy lấy việc đọc để xây dựng khả năng tư duy như Einstein.

Thay đổi các hoạt động giải trí

“Khoa học là một ngành tuyệt vời nếu người ta không phải kiếm sống nhờ nó.”

-ALBERT EINSTEIN –

Các hoạt động giải trí là nơi dễ dàng thực hiện những thay đổi căn bản. Việc thay đổi nghề nghiệp, chỗ ở hay bạn bè là những lựa chọn thay đổi quan trọng. Nhưng thay đổi các hoạt động giải trí thì bạn có thể thực hiện ngay cuối tuần này. Vậy tại sao bạn không thử? Đặt ra trong đầu bạn một loạt các vấn đề mới cần giải quyết. Bạn hãy gặp gỡ những người mới. Đặt mình vào môi trường khác. Bằng cách này, chắc chắn bạn sẽ ít nhiều phát triển được giải pháp.

Nghệ thuật

“Nếu tôi không là một nhà vật lý, tôi sẽ là một nhạc sĩ.”

-ALBERT EINSTEIN

Nghệ thuật là một con đường tuyệt vời để phát triển suy nghĩ sáng tạo của bạn. Có thể ví nghệ thuật là môn thể dục dành cho bộ óc nhằm xây dựng sức sáng tạo. Einstein rất đam mê violon. Violon đã tạo ra một cuộc thi trí tuệ với những nguyên tắc và giới hạn khác. Chẳng có lý do gì để bạn không rèn luyện khả năng sáng tạo của mình thông qua nghệ thuật, thậm chí ngay cả khi bạn nghĩ mình không có năng khiếu nghệ thuật.

Thiếu kỹ năng là một lý do hợp lý để tránh mổ xẻ nghệ thuật chứ không phải tạo ra nghệ thuật. Nghệ thuật là một phương pháp tuyệt vời để giải phóng sức sáng tạo của bạn. Hãy tạo ra điều gì đó mới mẻ như vẽ một bức tranh, sáng tác một bài hát. Phải thật táo bạo và sáng tạo. Sẽ không có ai chết cả, không toà nhà nào bị sập, kinh doanh cũng không thất bại. Ngược lại, bạn sẽ xây dựng được tính táo bạo trong suy nghĩ của bạn.

Thay đổi nghề nghiệp

“Công việc là tất cả những gì một người có nghĩa vụ phải làm. Nghỉ ngơi là tất cả những gì một người không có nghĩa vụ phải làm.”

– MARK TWAIN –

Thay đổi công việc có tính chất hệ trọng hơn thay đổi các hoạt động giải trí. Tuy nhiên, nhiều người đã giải phóng sức sáng tạo của mình bằng cách chuyển sang một lĩnh vực mới. Einstein đã làm nhiều nghề khác nhau, đầu tiên là nhà vật lý, rồi đến một chính khách và cuối cùng là người hoạt động vì hòa bình. Những thay đổi này đem lại những thách thức mới cho Einstein khiến ông như được tiếp thêm sinh lực, và ông đã nắm bắt được cơ hội.

Sự kết hợp giữa nông nghiệp, kỹ thuật, khoa học, chính trị, tôn giáo và nghệ thuật đã tạo ra những bộ óc vĩ đại nhất trong lịch sử như Jefferson và Da Vinci . Sự thay đổi trọng tâm chú ý trong công việc của bạn sẽ giúp bạn nâng cao khả năng phá vỡ nguyên tắc.

Trong thời đại chuyên môn hóa, việc thay đổi các lĩnh vực sẽ gặp nhiều thách thức. Chúng ta thường cho rằng một người phải có nhiều năm đào tạo và kinh nghiệm trong một lĩnh vực mới có được những đóng góp nào đó. Nói cách khác, người ta phải bám sâu vào một nguyên tắc lối mòn. Mọi người khó mà đóng góp vào những lĩnh vực không phải sở trường của mình. Nhưng thực tế điều đó là hoàn toàn có thể. Nhà vật lý được giải thưởng Nobel Richard Feynman đã dành nhiều năm để nghiên cứu về sinh học, một lĩnh vực không thuộc chuyên môn của ông. Việc thay đổi quan điểm đã giúp Feynman giữ được trí tuệ sắc sảo bằng cách thoát khỏi những lối mòn nguyên tắc.

Bạn có thể để đầu óc mình nghỉ ngơi theo cách tương tự, bạn có thể dành vài giờ giải quyết các vấn đề ở một lĩnh vực khác. Hãy tìm một người tài giỏi làm những việc rất khác với bạn. Nghe họ giải thích vấn đề họ đang gặp phải. Khi đã hiểu chi tiết vấn đề, hãy giải quyết nó. Việc đó sẽ giúp bạn thay đổi một cách căn bản những khuôn mẫu trong đầu. Có thể bạn cũng muốn chia sẻ giải pháp của mình với những người bạn của mình. Thậm chí, ngay cả khi bạn có một ý tưởng lớn, họ cũng có thể chế giễu sự ngây thơ của bạn mà không quan tâm mọi việc đang tiến triển như thế nào. Hãy xem lối mòn trong tư duy của họ đang hạn chế suy nghĩ của họ như thế nào.

Nếu bạn hoàn toàn bế tắc trong lĩnh vực chuyên môn hiện nay của mình, một sự thay đổi có thể dẫn đến sự bùng nổ sáng tạo. Bức bích họa khổng lồ của Michelangelo trên trần nhà thờ Sistine là một ví dụ điển hình. Michelangelo đã dành phần lớn sự nghiệp của mình cho lĩnh vực điêu khắc. Kinh nghiệm điêu khắc của ông đã giúp ông sáng tạo ra một số bức tranh tường lớn nhất thế giới.

Thách thức phải tinh thông một lĩnh vực mới xây dựng khả năng giải quyết vấn đề. Việc nhận ra những lựa chọn thay thế sẽ dễ dàng hơn khi bạn am hiểu các phương pháp ở nhiều lĩnh vực.

 

Tags: giá trị sống, Tư duy, Ý nghĩa đời sống