Một trong nhiều vấn đề mà tất cả chúng ta phải đương đầu, và đặc biệt những người đang được giáo dục và sắp sửa phải vào đời và đối diện với thế giới, là vấn đề cải cách. Nhiều nhóm người khác nhau – những người xã hội, những người cộng sản, và những người cải cách thuộc mọi loại – đang quan tâm đến việc cố gắng làm những thay đổi nào đó trong thế giới, những thay đổi mà rõ ràng là cần thiết. Mặc dù trong vài quốc gia có được một mức độ thịnh vượng kha khá, khắp thế giới vẫn còn tình trạng đói khát, thiếu thốn lương thực và hàng triệu con người đang không có đủ quần áo và không nơi thích hợp để ngủ. Và làm thế nào một cuộc cách mạng cơ bản xảy ra mà không tạo ra nhiều hỗn loạn, thêm nhiều đau khổ và xung đột? Đó là vấn đề thực sự, phải vậy không? Nếu người ta đọc một chút ít lịch sử và quan sát những khuynh hướng chính trị hiện nay, nó trở nên rất rõ ràng rằng điều mà chúng ta gọi là cải cách dù được khao khát và cần thiết bao nhiêu, luôn luôn vẫn còn tiếp theo những hình thức khác của rối loạn và xung đột; và để chận đứng sự đau khổ thêm nữa này, nhiều luật pháp, nhiều kiểm soát và kiểm soát ngược lại trở nên cần thiết.

Cải cách tạo ra những vô trật tự mới; khi đưa những sự việc này vào trật tự, vẫn còn những vô trật tự thêm nữa được sinh ra, và vì vậy cái vòng lẩn quẩn cứ tiếp tục. Đây là điều gì chúng ta bị đối diện, và nó là một qui trình dường như không có kết thúc.

Bây giờ làm thế nào người ta có thể phá vỡ cái vòng lẩn quẩn này? Bạn nên nhớ rằng, cải cách rõ ràng là cần thiết; nhưng liệu có thể thực hiện cải cách mà không mang lại rối loạn thêm nữa hay không? Điều này đối với tôi có vẻ như là một trong những vấn đề căn bản mà bất kỳ một người biết suy nghĩ nào cũng quan tâm đến. Vấn đề không phải là loại cải cách nào cần thiết, hay là ở mức độ nào, nhưng liệu rằng có loại cải cách nào có thể không tạo ra cùng với nó những vấn đề khác mà lại nữa tạo thêm sự cần thiết phải cải cách. Và người ta phải làm gì để phá vỡ cái qui trình vô tận này? Chắc chắn, đó là nhiệm vụ của giáo dục, dù trong một ngôi trường bé nhỏ hay trong trường đại học to lớn, để ngăn chặn vấn đề này, không phải một cách trừu tượng, theo lý thuyết, không phải chỉ đang triết lý hay viết những quyển sách về nó, nhưng bằng cách thực sự đối diện với nó với mục đích tìm ra cách nào để giải quyết nó. Con người bị vướng mắc trong cái vòng lẩn quẩn này của cải cách và luôn luôn cần cải cách thêm
nữa và nếu cái vòng lẩn quẩn này không bị phá vỡ, những vấn đề của chúng ta không thể giải quyết được.

Vì vậy, loại giáo dục nào, loại suy nghĩ nào là cần thiết để phá vỡ cái vòng lẩn quẩn này? Hành động nào sẽ kết thúc được sự gia tăng của những vấn đề trong tất cả những hoạt động của chúng ta? Liệu rằng có bất kỳ chuyển động nào của tư tưởng, trong bất kỳ phương hướng nào, có thể làm tự do con người khỏi cảnh sống này, sự cải cách mà luôn luôn cần cải cách thêm nữa. Nói khác đi, liệu có một hành động mà không được sinh ra từ phản ứng hay không? Tôi nghĩ rằng có một cách sống mà trong đó không có cái qui trình cải cách tạo ra đau khổ thêm nữa này, và cách sống đó có lẽ được gọi là tôn giáo. Con người tôn giáo thực sự không quan tâm đến cải cách, anh ta không quan tâm tạo ra một sự thay đổi trong trật tự xã hội; trái lại anh ta đang tìm kiếm sự thật là gì, và chính tìm kiếm đó có một ảnh hưởng chuyển đổi vào xã hội. Đó là lý do tại sao giáo dục phải quan tâm chính đến việc giúp đỡ em học sinh tìm ra sự thật hay là Thượng Đế, và không chỉ chuẩn bị cho em phù hợp vào cái khuôn mẫu của một xã hội đã qui định trước.

Tôi nghĩ rằng rất quan trọng để hiểu rõ việc này trong khi chúng ta còn trẻ; bởi vì, khi chúng ta lớn lên và bắt đầu khước từ những vui chơi và những giải trí bé nhỏ của chúng ta, những ham muốn dục tình và những tham vọng tầm thường, chúng ta càng trở nên hăng hái ý thức được những vấn đề to lớn mà thế giới phải đương đầu, và rồi thì chúng ta muốn làm một điều gì đó về chúng, chúng ta muốn tạo ra một loại xã hội tốt đẹp hơn.

Nhưng nếu chúng ta không có tánh tôn giáo một cách sâu sắc, chúng ta chỉ tạo nhiều hỗn loạn thêm, nhiều đau khổ thêm; và tôn giáo chẳng có liên quan gì đến những vị giáo sĩ, những nhà thờ, những giáo đường hay những niềm tin có tổ chức. Những sự việc này không là tôn giáo gì cả, nó chỉ là những tiện nghi xã hội để kềm hãm chúng ta trong một khuôn mẫu đặc biệt của tư tưởng và hành động; chúng là những phương tiện để khai thác sự nhẹ dạ, hy vọng và sợ hãi của chúng ta. Tôn giáo là công việc tìm kiếm cái gì là sự thật, cái gì là Thượng Đế, và tìm kiếm này đòi hỏi năng lượng vô hạn, thông minh tổng thể, suy nghĩ tinh tế. Chính là trong sự tìm kiếm cái vô hạn này mới có hành động xã hội đúng đắn, không phải trong cái tạm gọi là sự cải cách của một xã hội đặc biệt. Muốn tìm ra sự thật là gì phải có nhiều thương yêu và một trạng thái ý thức sâu sắc về sự liên hệ của con người với tất cả sự việc và sự vật – mà có nghĩa rằng người ta không quan tâm đến sự tiến bộ và sự thành tựu riêng của người ta. Tìm kiếm sự thật là tôn giáo thực sự, và cái con người đang tìm kiếm sự thật là một con người tôn giáo thuần khiết. Một con người như thế, bởi vì tình yêu của anh ta, đứng ngoài xã hội, và vì vậy hành động của anh ta vào xã hội hoàn toàn khác hẳn hành động của con người ở trong xã hội mà quan tâm đến sự cải cách nó. Người cải cách không bao giờ tạo ra một nền văn hoá mới. Điều gì cần thiết là sự tìm kiếm của một con người tôn giáo thuần khiết, bởi vì chính tìm kiếm này tạo ra văn hóa riêng của nó và nó là hy vọng duy nhất của chúng ta. Bạn thấy không, tìm kiếm sự thật mang lại một trạng thái sáng tạo bùng nổ cho cái trí, mà là cách mạng thực sự, bởi vì trong tìm kiếm này cái trí không bị vấy bẩn bởi những luật lệ và trừng phạt của xã hội. Vì được tự do khỏi tất cả việc đó, con người tôn giáo có thể tìm ra cái gì là sự thật; và chính là sự khám phá của cái gì là sự thật từ khoảnh khắc này qua khoảnh khắc khác mới sáng tạo một nền văn hóa mới.

Đó là lý do tại sao rất quan trọng để bạn có được loại giáo dục đúng đắn. Muốn thực hiện việc này chính người giáo dục phải được giáo dục đúng đắn để cho anh ta sẽ không coi việc dạy học chỉ như là một phương tiện kiếm sống, nhưng sẽ có khả năng giúp đỡ em học sinh gạt đi tất cả những giáo điều và không bị ngăn cản bởi bất kỳ tôn giáo hay niềm tin nào. Những con người tụ họp với nhau dựa trên nền tảng của uy quyền tôn giáo, hay thực hành những lý tưởng nào đó, tất cả đều quan tâm đến cải cách xã hội nhưng đó chỉ là công việc trang trí những bức tường nhà tù mà thôi. Chỉ có con người tôn giáo thực sự mới là con người cách mạng đích thực; và chức năng của giáo dục là giúp đỡ mỗi người trong chúng ta là một người tôn giáo đúng theo ý nghĩa thực sự của từ ngữ, bởi vì sự cứu rỗi của chúng ta chỉ nằm trong phương hướng đó.

Người hỏi: Tôi muốn làm công tác xã hội nhưng tôi không biết phải bắt đầu như thế nào?

Krishnamurti: Tôi nghĩ rất quan trọng khi tìm ra được không phải làm thế nào để bắt đầu, nhưng tại sao bạn muốn làm công tác xã hội. Tại sao bạn muốn làm công tác xã hội? Có phải vì bạn thấy sự đau khổ trong thế giới – chết đói, bệnh tật, bóc lột, sự dửng dưng tàn nhẫn của phía giàu có kinh ngạc kề bên phía nghèo khổ khủng khiếp, sự thù địch giữa con người và con người? Đó là lý do phải không? Bạn muốn làm công tác xã hội vì trong quả tim của bạn có tình yêu và vì vậy bạn không quan tâm đến thành công riêng của bạn phải không? Hay công tác xã hội là phương tiện để tẩu thoát khỏi bạn? Bạn hiểu rõ không? Ví dụ, bạn thấy không, tất cả sự rắc rối đều liên quan đến hôn nhân truyền thống, nên bạn nói rằng, “Tôi sẽ không bao giờ lập gia đình,” và thay vì vậy bạn buông trôi mình trong công tác xã hội, hay có lẽ cha mẹ bạn đã thúc giục bạn đi theo con đường đó, hay là bạn có một lý tưởng. Nếu nó là một phương tiện của tẩu thoát, hay nếu bạn chỉ theo đuổi một lý tưởng được thiết lập bởi xã hội, bởi một người lãnh đạo, hay một giáo sĩ, hay bởi chính bạn, vậy thì bất kỳ công tác xã hội nào bạn làm sẽ chỉ tạo ra đau khổ thêm nữa. Nhưng nếu bạn có tình yêu trong quả tim bạn, nếu bạn đang tìm kiếm sự thật và vì vậy là một con người tôn giáo thực sự, nếu bạn không còn tham vọng, không còn theo đuổi thành công, và đạo đức của bạn không hướng đến mục đích được kính trọng – vậy thì chính cuộc sống của bạn sẽ giúp đỡ tạo ra một sự thay đổi tổng thể của xã hội.

Tôi nghĩ hiểu rõ điều này quan trọng lắm. Khi chúng ta còn trẻ tuổi, như hầu hết các bạn, chúng ta muốn làm một cái gì đó, và công tác xã hội là công việc dễ dàng nhất, những quyển sách đã viết về nó, những tờ báo đã tuyên truyền cho nó, có những trường học đào tạo những người làm công tác xã hội, và vân vân. Nhưng bạn thấy không, nếu không có tự hiểu biết, nếu không hiểu rõ chính bạn và những liên hệ của bạn, bất kỳ công tác xã hội nào bạn làm sẽ đều vô ích cả. Chính là một người hạnh phúc, chứ không phải người lý tưởng hay là người trốn chạy đau khổ, mới làm cách mạng; và người hạnh phúc không phải là người có nhiều tài sản. Người hạnh phúc là người tôn giáo thực sự và chính đang sống của anh ta là công việc xã hội. Nhưng nếu bạn chỉ trở thành một trong vô số những người làm công tác xã hội, tâm hồn bạn sẽ trống rỗng. Bạn có lẽ cho hết tiền bạc của bạn, hay là thuyết phục những người khác đóng góp của cải của họ, và bạn có lẽ mang lại những cải cách tuyệt vời; nhưng chừng nào tâm hồn của bạn còn trống rỗng và cái trí của bạn còn nhét đầy những lý thuyết, cuộc sống của bạn sẽ bị đờ đẫn, buồn thảm, không có niềm hân hoan. Vì vậy, trước hết phải hiểu rõ về chính mình, và từ hiểu rõ về chính mình đó sẽ có hành động thuộc loại đúng đắn.

Người hỏi: Tại sao người ta lại nhẫn tâm như thế?

Krishnamurti: Điều đó khá đơn giản, phải vậy không? Khi giáo dục giới hạn chính nó trong việc truyền đạt hiểu biết và chuẩn bị cho em học sinh một việc làm, khi nó chỉ trình bày những lý tưởng và dạy cho em chỉ biết quan tâm đến những thành công riêng của em, hiển nhiên con người trở nên nhẫn tâm. Bạn thấy không, hầu hết chúng ta không có tình yêu trong tâm hồn mình. Chúng ta không bao giờ nhìn ngắm những vì sao hay thích thú trong tiếng rì rào của những dòng nước; chúng ta không bao giờ quan sát ánh trăng đang nhảy múa trên dòng suối đang chảy hay nhìn ngắm đường bay của một con chim. Chúng ta không có tiếng hát trong tâm hồn; chúng ta luôn luôn bị bận rộn; cái trí của chúng ta đầy những kế hoạch và những lý tưởng cứu vớt nhân loại; chúng ta phát nguyện giữ tình huynh đệ, nhưng chính ánh mắt của chúng ta lại là sự khước từ nó. Đó là lý do tại sao rất quan trọng cần có một loại giáo dục đúng đắn trong khi chúng ta còn trẻ, để cho cái trí và tâm hồn chúng ta được khoáng đạt, nhạy cảm, nhiệt tình. Nhưng sự nhiệt tình đó, cái năng lượng đó, hiểu rõ bùng nổ đó bị hủy diệt khi chúng ta sợ hãi; và hầu hết chúng ta đều sợ hãi. Chúng ta sợ hãi cha mẹ, giáo viên, giáo sĩ, chính quyền, ông chủ; chúng ta sợ hãi chính chúng ta. Vì vậy cuộc sống trở thành một sự việc của sợ hãi, của tăm tối, và đó là lý do tại sao con người lại nhẫn tâm.

Người hỏi: Liệu người ta có thể kềm hãm không làm bất kỳ điều gì mình thích và tìm ra con đường dẫn đến tự do hay không?

Krishnamurti: Bạn biết không, một trong những điều khó khăn nhất là tìm ra những gì chúng ta muốn làm, không chỉ trong khi chúng ta còn niên thiếu, nhưng suốt cuộc đời. Và nếu bạn không tìm ra cho chính mình cái gì bạn thực sự muốn làm bằng toàn thân tâm, bạn sẽ chấm hết khi bạn làm một việc gì đó mà chẳng có hứng thú, và rồi thì cuộc sống của bạn sẽ đau khổ; và vì đau khổ, bạn sẽ tìm kiếm sự khuây khoả trong những rạp chiếu phim, nhậu nhẹt, đọc vô số những quyển sách, hoạt động trong loại cải cách xã hội nào đó và mọi chuyện như thế.

Vì vậy, liệu người giáo dục có thể giúp bạn tìm ra điều gì bạn muốn làm suốt cuộc đời, mà không liên quan gì đến công việc cha mẹ và xã hội có lẽ muốn bạn làm hay không? Đó là câu hỏi thực sự, phải vậy không? Bởi vì, nếu ngay khi bạn tìm ra cái gì bạn thích làm bằng toàn thân tâm, vậy thì bạn là một người tự do; vậy thì bạn có khả năng, tự tin, sáng tạo. Nhưng nếu, không biết cái gì bạn thực sự muốn làm, bạn có trở thành một luật sư, một nhà chính trị, thành người này hoặc người kia, thì bạn vẫn không có hạnh phúc, bởi vì chính cái nghề nghiệp đó sẽ trở thành phương tiện hủy hoại bạn và những người khác nữa. Bạn phải tìm ra cho chính mình bạn yêu thích cái gì. Đừng suy nghĩ dựa vào sự chọn lựa của một trung tâm hướng nghiệp cho phù hợp xã hội, bởi vì trong cách đó bạn không bao giờ khám phá ra cái gì bạn yêu thích làm.

Khi bạn yêu thích làm một cái gì đó, không có vấn đề chọn lựa. Khi bạn yêu thích, và hãy để tình yêu làm cái gì nó muốn, có hành động đúng đắn, bởi vì tình yêu không bao giờ tìm kiếm thành công, không bao giờ trói buộc trong sự bắt chước; nhưng nếu bạn dành cuộc sống của bạn cho một cái gì đó mà bạn không ưa thích, bạn sẽ không bao giờ được tự do. Nhưng chỉ làm bất kỳ cái gì bạn yêu thích không phải là đang làm cái gì bạn yêu thích. Muốn tìm ra cái gì bạn thực sự yêu thích làm đòi hỏi nhiều thâm sâu, thấu triệt. Đừng bắt đầu bằng cách suy nghĩ lệ thuộc vào sự kiếm sống; nhưng nếu bạn khám phá ra cái gì bạn yêu thích làm, vậy thì bạn sẽ có một phương tiện để sinh sống.

Người hỏi: Liệu đúng rằng chỉ có những người thuần khiết mới có thể thực sự không còn sợ hãi phải không?

Krishnamurti: Đừng có những lý tưởng về thuần khiết, trong trắng, tình huynh đệ, không bạo lực và mọi chuyện như thế, bởi vì chúng chẳng có ý nghĩa gì cả. Đừng cố gắng can đảm, bởi vì đó chỉ là một phản ứng của sợ hãi. Muốn không sợ hãi đòi hỏi sự thấu triệt mãnh liệt, một hiểu rõ toàn qui trình của sợ hãi và nguyên nhân của nó.

Bạn thấy không, có sợ hãi chừng nào bạn còn muốn được an toàn – an toàn trong hôn nhân, an toàn trong việc làm, trong địa vị, trong trách nhiệm, an toàn trong những ý tưởng, trong niềm tin, an toàn trong liên hệ với thế giới và trong liên hệ với Thượng Đế. Khoảnh khắc cái trí tìm kiếm sự an toàn hay thỏa mãn trong bất kỳ hình thức nào, ở bất kỳ mức độ nào, chắc chắn là có sợ hãi; và điều gì quan trọng là ý thức được cái qui trình này đồng thời hiểu rõ nó. Nó không phải là vấn đề của điều gì là thuần khiết. Cái trí tỉnh táo, cảnh giác, mà là được tự do khỏi sợ hãi, là một cái trí hồn nhiên; và chỉ cái trí hồn nhiên mới có thể hiểu rõ sự thật, chân lý hay là Thượng Đế.

Bất hạnh thay, trong quốc gia này cũng như những nơi khác, những lý tưởng đã đảm trách sự quan trọng lạ thường, cái lý tưởng là cái gì nên là: tôi phải không bạo lực, tôi nên tốt lành, và vân vân. Cái lý tưởng, cái gì nên là, luôn luôn ở đâu đó xa thật xa, và vì vậy nó không bao giờ là.

Những lý tưởng là điều nguyền rủa bởi vì chúng ngăn cản bạn suy nghĩ trực tiếp, đơn giản và đúng thực khi bạn đối diện với những sự kiện. Cái lý tưởng, cái gì nên là, là một tẩu thoát khỏi cái gì là. Cái gì là là sự kiện mà bạn sợ hãi – sợ hãi những gì cha mẹ bạn sẽ nói, những gì người ta sẽ suy nghĩ, sợ hãi xã hội, sợ hãi bệnh tật, cái chết; và nếu bạn đối diện với cái gì là, nhìn nó, tìm hiểu nó ngay cả khi nó mang lại đau khổ, và hiểu rõ nó, vậy thì bạn sẽ phát hiện ra rằng cái trí của bạn đã trở nên đơn giản lạ thường, rõ ràng; và trong chính sự rõ ràng này có sự kết thúc sợ hãi. Rủi thay chúng ta được giáo dục trong tất cả những vô lý thuộc về triết lý của những lý tưởng, mà hiển nhiên là một trì hoãn; chúng không có chút giá trị nào cả.

Bạn có lý tưởng của không-bạo lực, ví dụ như thế; nhưng bạn có không bạo lực hay không? Vì vậy tại sao không đối diện với bạo lực của bạn, tại sao không nhìn vào cái gì bạn là? Nếu bạn quan sát tham lam riêng của bạn, tham vọng của bạn, những vui thú và những giải trí của bạn, và bắt đầu hiểu rõ tất cả những việc đó, bạn sẽ phát hiện ra rằng thời gian như một phương tiện của tiến bộ, như một phương tiện của thành tựu lý tưởng liền kết thúc. Bạn thấy không, cái trí sáng chế ra thời gian để thành tựu trong đó, và vì vậy nó không bao giờ yên lặng, không bao giờ chịu đứng yên. Một cái trí yên lặng là hồn nhiên, trong sáng, mặc dù nó có lẽ đã có hàng ngàn năm trải nghiệm, và đó là lý do tại sao nó có thể giải quyết những khó khăn của tồn tại riêng của người ta trong liên hệ.

Người hỏi: Con người là nạn nhân của những ham muốn riêng của anh ta, mà tạo ra nhiều vấn đề. Làm thế nào anh ta có thể tìm ra một trạng thái không còn ham muốn?

Krishnamurti: Ao ước tạo ra một trạng thái không ham muốn chỉ là trò ma mãnh của cái trí. Vì hiểu rằng ham muốn tạo ra đau khổ và muốn tẩu thoát khỏi nó, cái trí chiếu ra cái lý tưởng không ham muốn và sau đó hỏi, “Làm thế nào tôi đạt được lý tưởng đó?” Và sau đó điều gì xảy ra? Với mục đích không ham muốn bạn đè nén ham muốn của bạn, phải vậy không? Bạn khoá chặt ham muốn của bạn, bạn cố gắng giết chết nó đi, và rồi bạn nghĩ rằng bạn đã đạt được một trạng thái không còn ham muốn – mà tất cả là giả dối.

Ham muốn là gì? Nó là năng lượng, phải không? Vào khoảnh khắc bạn khóa chặt năng lượng của bạn, bạn đã làm cho mình trở thành đờ đẫn, không còn sinh khí. Đó là những gì đã xảy ra ở Ấn độ. Tất cả những người tạm gọi là tu hành đã khóa chặt ham muốn của họ; chẳng có mấy người có suy nghĩ và được tự do. Vì vậy, điều quan trọng không phải là khóa chặt ham muốn, nhưng hiểu rõ năng lượng và sử dụng năng lượng trong phương hướng đúng đắn.

Bạn thấy không, khi còn trẻ bạn có dư thừa năng lượng – năng lượng thúc đẩy bạn muốn vượt qua những ngọn đồi, với đến các vì sao. Rồi thì, xã hội bước chân vào và bảo bạn nhốt cái năng lượng đó trong những bức tường của nhà tù mà nó gọi là kính trọng.

Qua giáo dục, qua mọi hình thức của luật lệ và kiểm soát, năng lượng đó bị nghiền nát dần dần. Nhưng bạn cần năng lượng nhiều hơn, không phải ít hơn, bởi vì nếu không có năng lượng vô biên bạn sẽ không bao giờ tìm ra sự thật là gì. Vì vậy vấn đề không phải là làm thế nào để chặn lại cái năng lượng, nhưng làm thế nào để duy trì và gia tăng nó, làm thế nào cho nó độc lập và tiếp tục – nhưng không phải là bởi sự điều khiển của bất kỳ niềm tin hay xã hội nào – để cho nó trở thành chuyển động hướng về sự thật, về Thượng Đế. Rồi thì năng lượng có ý nghĩa hoàn toàn khác hẳn. Như một viên đá quăng vào hồ nước lặng tạo ra một vòng tròn lan rộng vô tận, vì vậy hành động của năng lượng trong phương hướng của cái gì là sự thật tạo ra những con sóng của một nền văn hóa mới mẻ. Sau đó, năng lượng không còn bị giới hạn, không thể đo lường được, và năng lượng đó là Thượng Đế.

Tags: Gia đình và cuộc sống, Tôn giáo và khoa học