Vậy thì, để rèn luyện nhân cách, mài giũa tâm hồn, chúng ta phải làm cụ thể những gì? Phải thực hiện như thế nào? Cần phương pháp đặc biệt nào không? Ví dụ như ở ẩn trong núi hoặc trầm mình dưới thác nước… Không cần phải như vậy. Trong thế giới đầy cám dỗ, điều quan trọng nhất là làm việc cần mẫn mỗi ngày.

Tôi sẽ nói rõ hơn điều này ở chương sau. Đức Phật từng thuyết giảng về Bát chính đạo, trong đó tinh tấn là nội dung quan trọng, là phương pháp tu hành để đạt đến giác ngộ. Tinh tấn là gì? Đó là lao động chuyên cần, là tập trung cao độ đối với công việc trước mắt, không để bị phân tâm. Tôi cho rằng, tinh tấn là phương pháp quan trọng nhất, hữu hiệu nhất để chúng ta nâng cao tâm hồn, rèn luyện nhân cách.

Theo cách nghĩ thông thường thì lao động là tạo ra lương thực thực phẩm, đem lại của cải để thỏa mãn nhu cầu sinh hoạt. Nhưng con người ta, ai cũng muốn làm ít hưởng nhiều, sống nhàn hạ, sống theo sở thích, và coi đó là cuộc sống đáng để sống. Bởi có nhân sinh quan như trên, nên nhiều người coi lao động chẳng khác gì cực hình.

Thế nhưng, thực ra đối với con người, lao động là hành vi có ý nghĩa nhất và có giá trị lớn lao nhất, sâu sắc nhất và cao quý nhất. Lao động làm con người trở thành con người như ngày nay, lao động tạo nên nhân tính. Như vậy, lao động không đơn thuần chỉ để nuôi sống con người mà nó còn có chức năng tinh thần.

Vì thế, việc quan trọng nhất là tập trung tinh lực, lao động quên mình mỗi ngày. Và đó cũng là phương pháp “tu hành” cao nhất để mài giũa tâm hồn, nâng cao nhân cách. Một ví dụ là ông Mimiya Sontoku – một nông dân sinh ra và lớn lên trong nghèo khó, không được học hành – với một chiếc cuốc trong tay, ngày ngày ra đồng từ lúc trời chưa sáng, làm việc cho tới tối mịt. Ngày này qua ngày khác, ông lao động không quản nắng mưa, biến những cánh đồng xơ xác tiêu điều trở nên phì nhiêu trù phú. Tướng quân Mạc Phủ vời ông vào cung và người ta kể lại rằng, dù chưa từng được học qua lễ nghi phép tắc cung đình nhưng phong thái của ông thật đĩnh đạc uy nghi, thần sắc cao quý toát ra từ mọi hành vi cử chỉ.

Quá trình lao động vất vả, đổ mồ hôi sôi nước mắt – tinh tấn trên đồng ruộng – là quá trình tự cày xới bản thân, mài giũa tâm hồn, rèn đúc nhân cách, đưa con người ông lên tầm cao mới.

Với những người dấn thân cho sự nghiệp, những người lao động quên mình, thông qua quá trình tinh tấn hàng ngày ấy mà nhân cách cao quý của họ được hình thành.

Điều tôi nói trên đây chính là chức năng tinh thần của lao động.

Các bạn có lẽ sẽ liên tưởng đến việc tu hành tôn giáo khi tôi đề cập nhiều tới việc mài giũa tâm hồn – nhưng thực ra, chỉ cần hàng ngày, các bạn thấy yêu thích công việc mình đang làm và tập trung tinh thần, sức lực quên mình cho công việc thì đó chính là quá trình mài giũa tâm hồn.

Tôi nghe nói có câu ngạn ngữ Latin: “Hoàn thiện con người còn hơn hoàn thiện sự nghiệp”, có nghĩa là nhân cách của con người sẽ được hoàn thiện thông qua công việc. Tư duy triết học sinh ra từ những giọt mồ hôi, và tâm hồn cũng được tôi luyện trong lao động hàng ngày. Mọi thành tựu đều bắt nguồn từ những trăn trở, nỗ lực của con người. Vì thế, hãy coi trọng từng giây, từng phút sống mà Trời Phật ban tặng cho chúng ta.

Tôi thường nói với các cộng sự của mình rằng: “Chúng ta phải thật sự sống mỗi ngày”. Đời người chỉ có một lần, không được uổng phí khoảng thời gian ngắn ngủi ấy. Phải sống thật nghiêm túc, thẳng thắn. Việc sống lương thiện đến mức người khác phải kêu lên rằng “Anh sống lương thiện quá, chính trực quá”, khi ấy một con người bình thường sẽ trở nên phi thường. Tôi tin chắc rằng những người được gọi là “danh nhân” trên thế giới này – những người đạt tới đỉnh cao ở mọi lĩnh vực – đều kinh qua quá trình như thế.

Lao động không chỉ sản sinh ra giá trị kinh tế mà còn nâng cao giá trị con người.

Vì lẽ đó, không cần phải xa lánh thế giới trần tục, nơi tu luyện tinh thần tốt nhất chính là nơi chúng ta đang làm việc. Lao động, tự thân nó là quá trình tu hành. Mong các bạn hiểu rằng: Nhờ lao động chuyên cần hàng ngày mà chúng ta sẽ có được cuộc sống tuyệt vời cùng với nhân cách cao thượng.

Tags: đời sống xã hội