THƯ GỬI TRƯỜNG HỌC – CUỐN I Ngày 01-06-1979

Như một qui luật, cha mẹ có rất ít thời gian cho con cái của mình, ngoại trừ khi chúng còn là trẻ con phải ẵm bồng. Họ gửi con vào những trường học gần nhà, hoặc nội trú, hoặc nhờ những người trông nom chúng. Họ có thể không có thời gian và sự nhẫn nại cần thiết để giáo dục chúng tại nhà. Họ bận bịu với các vấn đề riêng tư của mình. Do đó, trường học của ta trở thành nhà của trẻ và nhà giáo dục trở thành cha mẹ với tất cả trách nhiệm. Tôi đã viết về điều này trong các lá thư đầu và xin không lặp lại: nhà là nơi ta cảm thấy tự do, an toàn, được nuôi dưỡng và che chở. Trong các trường học này, liệu trẻ có cảm nhận mọi điều ấy? – rằng chúng được chăm sóc cẩn thận, quan tâm và thương yêu hết mực, chú ý theo dõi cung cách cư xử, cái ăn, cái mặc. Có như thế, trường học mới trở thành nơi mà người học trò cảm thấy rằng mình thực sự ở nhà, với tất cả ý nghĩa hàm súc trong đó, rằng có nhiều người sống quanh trẻ, chăm sóc trẻ từ miếng ăn, cách trẻ nói năng, vật chất cũng như tâm lý, được giúp đỡ để trẻ thoát khỏi những tổn thương và sợ hãi. Đây là trách nhiệm của mọi thầy cô trong các trường học loại này, chứ không phải của một hay hai người. Toàn bộ trường học tồn tại là để thực hiện trách nhiệm này, tạo một bầu không khí trong đó cả thầy và trò đều nảy nở trong tính thiện, lòng từ.

Thầy cô cần thời gian rảnh rỗi, sống tĩnh lặng cho riêng mình để thu gom lại năng lượng đã tiêu pha trong việc giảng dạy, để tri giác các vấn đề của riêng mình và giải quyết chúng, sao cho khi gặp lại các học sinh, nội tâm người thầy trống trơn, không còn đeo mang những thị phi, sự ồn ào, náo động của cuộc sống riêng tư nữa. Như từ đầu ta đã vạch rõ, bất cứ vấn đề nào khởi lên trong ta phải được giải quyết tức khắc hay càng nhanh càng tốt, bởi vì các vấn đề khi không được giải quyết, được duy trì hết ngày này sang ngày khác, làm băng hoại tính nhạy cảm của toàn bộ trí não. Mà tính nhạy cảm này là thiết yếu. Ta đánh mất tính nhạy cảm này khi ta chỉ dạy cho trẻ môn học thường thức. Khi môn học thường thức trở thành quan trọng độc nhất, tính nhạy cảm dần dần mất đi, và lúc đó, bạn không còn tiếp xúc với người học nữa. Người học bấy giờ chỉ còn là chỗ chứa thông tin. Theo đó, trí não của bạn và của học trò trở thành máy móc. Thông thường ta nhạy cảm với các vấn đề riêng tư của ta, các dục vọng và tư tưởng của riêng ta, và rất hiếm khi nhạy cảm với những người khác. Khi ta thường xuyên tiếp xúc với học sinh, ta có khuynh hướng áp đặt hình ảnh của ta lên chúng, hoặc nếu người học sinh có hình ảnh của mình mạnh mẽ hơn, có sự xung đột giữa các hình ảnh ấy. Do đó, việc làm vô cùng quan trọng là nhà giáo dục phải để lại nhà các hình ảnh của mình và chỉ quan tâm các hình ảnh mà cha mẹ hoặc xã hội đã áp đặt lên người học trò, hoặc hình ảnh do chính cậu ta đã tạo tác, chỉ sống hoạt động mới có thể có quan hệ giao tiếp và thông thường mối quan hệ giữa hai hình ảnh vốn ảo.

Các vấn đề vật chất và tâm lý làm hoang phí năng lượng sống của ta. Liệu nhà giáo dục có thể sống an toàn về mặt vật chất trong các trường học loại này mà vẫn thoát khỏi các vấn đề tâm lý không? Điều này thực sự quan trọng phải hiểu. Khi không có sự an toàn về mặt vật chất, tình trạng bất an tạo ra hỗn loạn về mặt tâm lý. Tình thế này khiến trí não thêm u tối và nỗi đam mê vốn cần thiết trong cuộc sống đời thường lụi tàn dần và thay vào đó là tình tự say mê.

Say mê là điều nguy hiểm, bởi vì nó không bao giờ bền vững, ổn định. Nó theo từng đợt sóng lên và xuống và biến mất. Đây là điều sai lầm hết sức nghiêm trọng. Bạn có thể say mê điều bạn đang làm một thời gian, nhiệt tình, hăng hái nhưng cố hữu trong đó vẫn là hư hoại, sa đọa. Một lần nữa, vấn đề cốt lõi là phải thấu hiểu điều này, bởi vì phần lớn mối quan hệ của ta có thói quen lãng phí năng lượng.

Đam mê hoàn toàn khác với ham muốn mãnh liệt, hứng thú hay say mê. Bạn có hứng thú với điều gì đó một cách thật sâu sắc và bạn có thể lái sự hứng thú đó để trục lợi hay có quyền lực, nhưng sự hứng thú đó không phải là đam mê. Hứng thú có thể được kích thích bởi một đối tượng hay một ý tưởng. Hứng thú là sự tự mãn. Còn đam mê thì thoát khỏi cái “tôi”. Say mê luôn luôn say mê về điều gì đó. Còn đam mê tự thân nó là ngọn lửa. Say mê có thể được khởi lên bởi người khác, vật khác, bên ngoài bạn. Đam mê là sự hội tụ toàn bộ năng lượng, không phải là kết quả của bất kỳ sự kích thích nào. Đam mê không phải là do cái tôi đam mê mà vượt ngoài phạm vi của cái tôi.

Liệu thầy cô giáo cảm nhận được nỗi đam mê này chăng? Bởi vì từ đó mới có sáng tạo. Trong việc dạy các môn học thường thức, ta phải tìm cách mới truyền đạt thông tin mà không biến trí não thành máy móc. Bạn có thể dạy môn lịch sử – tức truyện kể về nhân loại – không phải như một người Ấn, Anh, Mỹ, v.v., mà là câu chuyện về con người mang tính toàn cầu. Bấy giờ trí não của nhà giáo dục luôn luôn tươi mới, hăng say, khám phá một thái độ dạy học hoàn toàn khác biệt. Trong thái độ đó, tinh thần của nhà giáo dục trở nên cực kỳ và nồng nhiệt, sinh động và với tâm thái sinh động, tình tự đam mê diễn ra.

Điều này có thể thực hiện trong các trường học của ta không? Bởi vì ta quan tâm việc tạo ra một xã hội khác biệt, với tính thiện và lòng từ nở hoa, một trí não tuyệt đối không máy móc. Đấy là nền giáo dục chân chính, và liệu bạn, nhà giáo dục, bạn sẽ đảm nhận trách nhiệm này chứ? Trong trách nhiệm này là cả một trời hoa từ ái nở rực rỡ trong chính bạn và người học trò. Chúng ta trách tức bạn và người học nhiệm trước toàn thể nhân loại trò. Bạn phải bắt đầu từ đó và trùm phủ toàn bộ địa cầu. Bạn có thể đi xa thật xa nếu bạn khởi sự từ rất gần. Cái gần nhất chính là bạn và người học trò. Ta thường bắt đầu với cái xa nhất – cái nguyên lý tối thượng – cái lý tưởng vĩ đại nhất và mất hút biệt tăm trong những mộng mị mơ hồ của trí tưởng tượng xa vời. Nhưng khi bạn bắt đầu thật gần, từ cái gần nhất, tức là bạn, bấy giờ toàn bộ thế giới mở rộng, bởi vì bạn là thế giới cái thế giới vượt quá bạn chỉ là thiên nhiên. Thiên nhiên không phải do tưởng tượng; thiên nhiên thực và thực như những gì hiện đang xảy ra với bạn. Bạn phải bắt đầu từ cái thực – Với những gì đang diễn ra ngay bây giờ – và cái bây giờ là cái phi thời gian.