SAYADAW U TEJANIYA
Thái độ đúng là chấp nhận, quan sát, và học hỏi từ trải nghiệm của bạn như nó đang là.
Đây là tâm thế đúng khi bước vào hành thiền. Tâm thế đúng là tâm tự do khỏi sự yêu, ghét tự động và vì thế có thể nhìn được mọi thứ rõ ràng như chúng là.
Thái độ đúng cho phép bạn chấp nhận, thừa nhận, và quan sát bất cứ điều gì đang xảy ra— dù dễ chịu hay khó chịu — một cách thư giãn và tỉnh táo.
Có thái độ này khi hành thiền là cực kỳ quan trọng, vì nếu bạn cố gắng để có một trải nghiệm khác với những gì mà bạn đang trải qua, bạn sẽ không bao giờ nhìn rõ được khoảnh khắc hiện tại, và qua đó học về bản chất của thực tại.
Hãy tự nhắc mình rằng chỉ mỗi nhận biết không thì chưa đủ. Để sự nhận biết trở nên mạnh hơn, bạn còn cần phải có thái độ đúng, có tâm quan sát tự do khỏi ba gốc bất thiện.
Bất cứ điều gì bạn đang trải qua trong khoảnh khắc này chính là trải nghiệm đúng. Việc cảm thấy hạnh phúc hay bất hạnh với những gì đang xảy ra là không cần thiết và cũng không nhất thiết phải thích hay không thích điều bạn đang trải nghiệm. Đây là thái độ đúng trong hành thiền trải nghiệm.
Việc đánh giá điều đang xảy ra là tốt hay xấu là không liên quan. Với thái độ đúng, bạn học từ mọi trải nghiệm. Bạn sẽ có khả năng nhận ra cách mà tâm đánh giá một thứ là tốt hay xấu và rồi chứng kiến những phản ứng đi kèm với từng đánh giá ấy.
Không nhất thiết phải cố chọn ra một đối tượng để dõi theo như hơi thở, ý nghĩ, hay cảm xúc. Khi hành thiền, ta để ý đến tâm đang thiền để vun bồi các phẩm chất thiện lành của tâm. Như thế ta có thể dùng bất kỳ đối tượng nào để vun bồi sự hay biết, phát triển định tâm, và từ đó ngộ ra bản chất của các hiện tượng.
Không có trải nghiệm nào khác tốt hơn trải nghiệm hiện tại. Trải nghiệm là trải nghiệm. Đối tượng là đối tượng. Nó không thiện cũng chẳng bất thiện!
Câu hỏi quan trọng hơn là: Tâm đang quan sát với phẩm chất thiện hay bất thiện?
Khi có bất kỳ sự bất toại nguyện nào khởi lên trong tâm, hãy cố gắng nhận ra điều đó, chấp nhận, và quan sát trong cảnh giác. Những bước này góp thêm một thành tố mới vào tiến trình nhận biết liên tục, chính là thẩm sát nội tại một cách chủ động và có mục đích. Trong quá trình quan sát và khám phá này, các nguyên nhân của sự bất toại nguyện có thể hiển lộ.
Việc thấu hiểu nguyên nhân sẽ hoá giải sự bất toại nguyện và giúp bạn nhận ra chúng nếu chúng xuất hiện trở lại. Bạn sẽ ngày càng nhận ra rõ hơn những tác hại mà tham, sân và si gây ra cho tâm và thân. Bạn sẽ tỉnh giác hơn đối với những thái độ phán xét và dần dần buông bỏ chúng.
Theo cách này, thái độ đúng giúp bạn phát triển kỹ năng ứng phó với ba gốc bất thiện vốn là nguyên nhân khiến tâm tự động thích một số trải nghiệm và dính chấp vào chúng; tự động ghét một số trải nghiệm khác và tránh né chúng; cũng như vô thức lờ đi nhiều — nếu không phải hầu hết — các trải nghiệm trong đời bạn.