Đức Đạt Lai Lạt Ma giảng giải tại Dordogne, Pháp, 1991

Tâm này của chúng ta có tiềm năng thành tựu mọi phẩm tính của Phật tánh. Nhưng những phẩm tính này đang tạm thời bị che ám bởi sự tin tưởng sai lầm của chúng ta vào sự hiện hữu của một cái “tôi”, bởi sự quy ngã và những thức tình tiêu cực (phiền não). Chúng là những kẻ thù đầy quyền lực của tâm thái tích cực chúng ta đã phát khởi. Chúng sống trong tâm chúng ta ; chúng không ở ngoài.

Phải gì chúng là những kẻ thù có thể chất, ở bên ngoài, thì chúng ta có thể, dầu cho chúng được trang bị bằng hõa tiễn, có chút ít thời gian để chạy thoát. Nhưng không có sự trốn thoát nào và chỗ nào để núp với những kẻ thù bên trong này. Khi hoàn cảnh xảy đến, mọi loại thức tình tiêu cực, như tham và sân, có thể thình lình vọt ra. Có nhiều những đối trị với chúng. Dù vậy cái quan trọng nhất là áp dụng sự cẩn thận, chú ý và chánh niệm. Chúng ta cần luôn luôn canh giữ, đến nỗi nếu một tình thức hay một tư tưởng tiêu cực khởi lên, hay sắp khởi lên, chúng ta có thể dùng những dụng cụ này và sử dụng cái đối trị một cách tức thời, ngay khi tâm thức đang xáo trộn. Khi chúng ta thực hành theo cách này, với sự cẩn thận, những thức tình tiêu cực trở nên càng lúc càng yếu.

?Những đứa con của bậc Chiến Thắng, như vậy
Đã bám chắc vào thái độ này của Bồ đề tâm
Phải không bao giờ lìa khỏi nó,
Cố gắng không bao giờ vi phạm những giới luật của nó.

?Vì nếu tôi gắn mình với những cam kết
Nhưng không thực hiện lời nói trong hành vi,
Thế thì, mỗi một chúng sanh đều bị phản bội,
Số phận nào được mở ra để dành sẵn cho tôi?

Bồ đề tâm này mà chúng ta đã phát sinh không ép buộc với chúng ta – chúng ta phát Bồ đề tâm một cách tự nguyện. Chúng ta nhận nó với tất cả chư Phật và chư Bồ tát làm chứng là vì lợi lạc cho chúng sanh. Thế nên đi ngược lại với lời thệ nguyện này là tỏ ra ít kính trọng chư Phật và chư Bồ tát. Chúng ta sẽ nói dối với các ngài cũng như phản bội tất cả chúng sanh. Đây là một thất bại rất trầm trọng.

Bởi thế, chúng ta cần làm mọi cố gắng để không làm hư hỏng Bồ đề tâm của chúng ta. Chúng ta phải biến mọi năng lực của chúng ta cho mục đích này. Hơn nữa, không biết lúc nào cái chết ập đến với chúng ta. Vào lúc này, chúng ta có thể đang có sức khỏe tốt, nhưng đời sống có thể sẽ chấm dứt thình lình. Chúng ta hãy sử dụng tốt nhất những ngày tháng của chúng ta, cẩn trọng trong mọi lúc. Chính là một lỗi lầm lớn khi lõng lẻo ngày hôm nay, nói rằng chúng ta sẽ chặt chẽ hơn cho ngày hôm sau. Chúng ta cần cố gắng điều phục tâm thức mình thường trực đến độ chúng ta có thể trở thành người tốt như chúng ta đã hứa khi phát nguyện. Điều này gồm sự canh chừng tâm thức một cách bền bỉ.

Tất cả chúng ta đều muốn hạnh phúc và không muốn khổ đau – chúng ta không cần được nghe ai nói điều này. Nhưng mặt khác, chúng ta không biết cái gì nên làm hay nên tránh để có được cái làm cho chúng ta hạnh phúc. Ngược lại, vì những thức tình tiêu cực của chúng ta quá mạnh, chúng ta dấn thân vào những hành động tiêu cực cho dù chúng ta có thể thấy sự sai lầm trong đó. Chính những thức tình chúng là kẻ thù thực sự đối với mỗi chúng ta để làm một người tốt.

? Sân, tham – những kẻ thù này của tôi
Không tay, không chân, không có những giác quan khác;
Chúng không có can đảm, không thông minh;
Làm sao chúng đã biến tôi thành nô lệ của chúng?

? Chính tôi đã để chúng núp trốn trong lòng tôi,
Cho phép chúng làm hại tôi theo sự vui thích của chúng.
Và tôi khổ đau mà không chút oán giận;
Sự nhẫn nhục đặt sai chỗ và vô giá trị của tôi là như thế đó!

? Khoảng đời của những kẻ thù của tôi, những cảm xúc nhiễm ô,
Không bao giờ chấm dứt và không có chỗ bắt đầu;
Trong tất cả những kẻ thù khác của tôi,
Không cái nào thọ mạng dài lâu như vậy.

Những người chúng ta thường xem là kẻ thù của chúng ta chỉ có thể là như vậy chỉ tối đa trong một đời. Nhưng những thức tình tiêu cực thì đã hại chúng ta từ vô thủy. Chúng thực sự là kẻ thù tệ hại nhất.

? Nếu tôi phục vụ và nuông chiều những kẻ thù khác của tôi,
Thì xoay trở lại, họ sẽ cho tôi mọi giúp đỡ và ân huệ,
Nhưng nếu tôi phục vụ cho những thức tình tối tăm,
ô nhiễm của tôi,
Chúng chỉ làm hại và kéo tôi trở lại sự sầu khổ.

Luôn luôn có những cách mà người ta có thể dần dà biến một kẻ thù thành bạn. Nhưng càng cố gắng làm bạn với những thức tình tiêu cực thì chúng càng mạnh thêm và có thể làm hại chúng ta thêm. Nếu chúng ta nghĩ về điều đó, khi nào chúng còn tiếp tục ở trong tâm thức chúng ta, ở cùng chúng ta như những người bạn thân, chúng ta sẽ không bao giờ hạnh phúc. Bao giờ giận dữ, kiêu mạn, và ghen ghét còn ở trong tâm thức chúng ta, chúng ta sẽ luôn luôn có những kẻ thù bên ngoài. Nếu chúng ta thoát khỏi một kẻ thù hôm nay, ngày mai một kẻ thù khác sẽ xuất hiện. Nó không cùng. Trong khi chúng ta có thể tạm thời thoát khỏi những kẻ thù, thì với những thức tình tiêu cực đào hầm cố thủ trong tâm thức chúng ta, chúng ta sẽ không bao giờ tìm ra hạnh phúc miên viễn.

? Đây sẽ là niềm đam mê thiêu đốt của tôi
Đầy thù hận, tôi sẽ tiến hành cuộc chiến tranh của mình.
Cảm xúc ấy dù thật ra là sự nhiễm ô,
Sẽ hủy diệt nhiễm ô, và tôi sẽ không hắt hủi nó.

Người nào thực hành Pháp có bổn phận chiến đấu với kẻ thù – những thức tình tiêu cực. Nếu chúng ta muốn thành tựu hạnh phúc tối hậu, chúng ta phải dùng cái đối trị để chiến đấu chống lại kẻ thù này. Làm như vậy, chúng ta có thể gặp những khó khăn liên tục. Nhưng trong một cuộc chiến tranh bình thường, những thách thức và khó khăn người ta vượt qua phải được chấp nhận và còn kích động họ chiến đấu mạnh mẽ hơn để chống lại kẻ thù. Hơn nữa, trong thế giới bình thường, những vết thương của một chiến sĩ được xem là những dấu hiệu của lòng can đảm, như những huân chương. Bởi thế là những người Phật giáo thực hành đang chiến đấu với kẻ thù thực sự, chúng ta nên trông đợi những khó khăn, và xem chúng như những dấu hiệu của chiến thắng.

Một kẻ thù bình thường có thể trốn thoát đến một chỗ an toàn để sắp xếp lại lực lượng và tấn công chúng ta một lần nữa. Nhưng một khi chúng ta đã đánh đuổi những thức tình tiêu cực khỏi tâm thức chúng ta bằng cách dùng những đối trị chân thực, chúng không có chỗ nào để trốn nấp và không thể trở lại làm hại chúng ta. Tuy nhiên, chúng ta không cần đến thứ gì mạnh mẽ như vũ khí nguyên tử mà người ta dùng để tiêu diệt kẻ thù bình thường. Bởi vì những thức tình tiêu cực bản chất là bất lực, chúng đặt nền móng trên vô minh, và vô minh thì không có sức mạnh. Kẻ thù bên trong này dễ dàng bị đánh bại bởi vũ khí của trí huệ phân biện, nó thấu biết thực tánh của những tình thức.

? Và những nhiễm ô không được tìm thấy ngay cả trong đối tượng,
Cũng không ngay cả trong các căn, các thức, cũng không ở giữa.
Và không ở đâu nữa cả, thì đâu là chổ ở của chúng,
Để từ đó tiến hành sự tàn phá của chúng trên thế giới?
Chúng là huyễn ảo, và hãy nhớ lấy rằng:

Hãy xua đuổi sự sợ hãi khỏi tâm bạn và cố gắng biết rõ chúng.

Tại sao phải chịu đựng những đau đớn không cần thiết của địa ngục?

Khi chúng ta thẩm xét cẩn thận, chúng ta không tìm thấy cái gì, kẻ thù oai lực nào, được gọi là tình thức tiêu cực cả. Thực tế, không có cái gì ở đó cả. Chẳng hạn khi chúng ta kinh nghiệm ghét hay thích, những tình thức này không ở trong đối tượng xấu hay đẹp tạo nên chúng, chúng cũng không ở trong bản thân tâm thức chúng ta, chúng cũng không được tìm thấy ở đâu khác. Khi chúng ta nhìn cẩn thận hơn, chặt chẽ hơn, chúng ta thấu hiểu rằng là chính là qua sự phối hợp với nhau của những nguyên nhân và những điều kiện mà thức tình này có sức mạnh như vậy – tự chúng thì chúng chẳng có chút năng lực nào. Chúng chỉ là một mớ liên kết những yếu tố mà chúng ta đồng hóa và đặt tên. Thật ra, những thức tình hoàn toàn tùy thuộc vào những sự vật khác với chính chúng. Sự tác hại chúng gây ra cho chúng ta chỉ là ảo huyễn. Nếu chúng ta thực sự hiểu biết điều này, những thức tình tiêu cực không thể làm hại chúng ta nữa.

Cái chúng ta kinh nghiệm bên trong là do những điều kiện bên ngoài phối hợp với nhau. Nếu chúng ta hiểu rằng tất cả hiện tượng, ngoài cũng như trong, đều giống như một giấc mộng hay như huyễn, bấy giờ chúng ta sẽ phát giác ra điểm yếu ớt của những thức tình tiêu cực của chúng ta. Bởi thế để chiến thắng chúng, chúng ta không cần một kho những phương tiện. Chúng ta chỉ cần nhận ra bản tánh của chúng và thấu hiểu rằng chúng không có nền tảng thực sự nào.

Tags: Mật tông, Nghệ thuật sống đẹp