Cũng giống như bao trải nghiệm khác, chết là trải nghiệm do bạn tạo ra, tương tự như những gì xảy đến với bạn vậy. Trong nhiều nền văn hóa phương Đông có một phép tu tập gọi là “cái chết có ý thức,” khi con người tham gia một cách chủ động vào việc định hình quá trình chết đi. Sử dụng những lời cầu nguyện, nghi lễ, thiền định và sự hỗ trợ của người sống, người hấp hối sẽ thay đổi cán cân công bằng từ “trải nghiệm này đang xảy ra với tôi” sang “tôi đang tạo ra trải nghiệm này.

Ở phương Tây không có truyền thống “cái chết có ý thức.” Trong thực tế, người hấp hối nằm ở những bệnh viện lạnh lẽo, với cuộc sống mỗi ngày diễn ra tẻ nhạt, đáng sợ và không có tính người. Có rất nhiều điều cần thay đổi. Điều mà bạn có thể làm ngay bây giờ là ý thức hơn về quá trình chết đi, loại bỏ những nỗi sợ hãi và lo âu thái quá trước cái chết.

Hãy nghĩ đến ai đó gần gũi với bạn nhưng đã già và sắp chết. Hãy tưởng tượng bạn đang ngồi trong phòng với người đó – bạn có thể hình dung ra một căn phòng bất kỳ nếu như không biết được người đó đang ở đâu. Hãy đặt bạn vào trong tâm trí và thể xác của người đó. Hãy nhìn nhận bản thân một cách chi tiết; hãy cảm nhận được chiếc giường, nhìn thấy ánh sáng chiếu qua cửa sổ và xung quanh là khuôn mặt của người thân hay các bác sĩ và y tá.

Bây giờ hãy giúp người đó thay đổi thái độ từ đối diện cái chết một cách thụ động sang tạo ra trải nghiệm một cách chủ động. Hãy nói bằng một giọng bình thường; không cần phải tỏ ra long trọng ở đây. Hãy an ủi và trấn an, nhưng chủ yếu tập trung vào việc thay đổi ý thức của người đó từ “điều này đang xảy đến với tôi” sang “tôi đang tạo ra điều này.” Sau đây là những chủ để chính để trao đối (tôi sử dụng ngôi thứ hai như thể đang tâm sự với một người bạn thân):

Tôi nghĩ bạn đã có một cuộc sống tuyệt vời. Chúng ta hãy nói đến những điều tốt đẹp nhất mà bạn còn nhớ.

Bạn có thể tự hào vì đã sống như một người tốt.

Bạn đã tạo ra vô vàn tình yêu và sự tôn trọng.

Bạn muốn đi đến nơi nào từ đây?

Bạn hãy kể cho tôi nghe những gì đang diễn ra. Bạn sẽ thay đổi điều đó như thế nào nếu có thể?

Nếu bạn có bất kỳ sự hối tiếc nào thì hãy nói cho tôi nghe. Tôi sẽ giúp bạn loại bỏ chúng.

Bạn không cần phải đau khổ nữa. Tôi sẽ giúp bạn từ bỏ mọi nỗi đau khổ mà bạn đang cảm nhận.

Bạn xứng đáng được sống bình yên. Bạn đã sống một cuộc sống tuyệt vời và giờ đây mọi việc đã xong. Bạn sắp sửa được nhìn thấy những gì diễn ra phía sau sân khấu.

Bạn có muốn bất kỳ điều gì cho cuộc hành trình của mình hay không?

Tất nhiên, bạn có thể mang những chủ đề này ra thảo luận bên cạnh bất kỳ ai đang thực sự hấp hối. Nhưng tạo ra một cuộc đối thoại tưởng tượng sẽ là cách tốt nhất để tiếp cận và hiểu rõ bản thân. Quá trình này không nên diễn ra một cách quá nhanh. Mỗi chủ đề có thể kéo dài trong 1 giờ. Để thực sự tập trung thì bạn cần cảm nhận rằng mình đang được chú ý đến. Bài tập này sẽ mang đến rất nhiều cảm xúc lẫn lộn, bởi lẽ tất cả chúng ta đều cảm thấy sợ hãi và đau khổ khi nghĩ đến cái chết. Nếu ai đó trong cuộc sống của bạn đã qua đời trước khi bạn kịp nói lời tạm biệt thì hãy tưởng tượng bạn đang trao đối với họ những chủ đề mà tôi đã liệt kê trên đây. Nơi giao thoa giữa sự sống và cái chết luôn tồn tại cùng chúng ta. Bằng cách chú ý đến nó, bạn sẽ gắn kết bản thân với một khía cạnh quý giá của nhận thức. Chết đi trong nhận thức là một quá trình hoàn toàn tự nhiên nếu bạn đã sống trong nhận thức trọn vẹn.