Như vầy tôi nghe. Một thời Thế Tôn ngụ ở thành Xá Vệ (Savatthi ) tại Rừng Kỳ Đà (Jeta’s Grove ) trong Vườn Cấp-Cô-Độc (Anāthapindika ). Rồi thanh niên Bà la môn Subba, con trai của Todeyya, đi đến Thế Tôn và trao đổi lời chào hỏi với Ngài. Sau khi nói những lời xã giao thân hữu đã xong, anh ngồi xuống một bên và bạch Thế Tôn :

– Thưa Đức Thế Tôn, do nhân duyên gì mà chúng ta thấy loài người có kẻ cao sang, người hạ liệt? Chúng ta thấy có những người yểu mạng, có người trường thọ, người nhiều bệnh, kẻ ít bệnh, người xấu xí, kẻ xinh đẹp, người không có quyền lực, kẻ có nhiều quyền lực, người nghèo khó, kẻ giàu sang, người sinh ra trong gia đình cao quý, kẻ sinh vào nơi hạ tiện, người thông minh, kẻ ngu dốt. Thưa Đức Thế Tôn, do nhân duyên gì mà chúng ta thấy loài người có kẻ cao sang, người hạ liệt?

– “Này thanh niên, chúng sanh là chủ nhân của nghiệp, là những kẻ thừa kế nghiệp, xuất phát từ nghiệp, ràng buộc với nghiệp, nghiệp là nơi nương tựa của họ. Chính là nghiệp đã phân biệt chúng sanh thành kẻ cao sang, người hạ liệt”.

– Con không hiểu đầy đủ ý nghĩa của những lời Đức Thế Tôn thuyết giảng vắn tắt mà không giải thích chi tiết. Lành thay nếu Đức Thế Tôn thuyết giảng Giáo pháp cho con để con có thể hiểu đầy đủ chi tiết của lời Ngài dạy.

– Vậy thì, này thanh niên, hãy chú tâm lắng nghe kỹ những lời ta giảng.

– Dạ vâng, thưa Tôn giả.
Subha vâng đáp Thế Tôn. Và Thế Tôn giảng như sau:

– Ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ sát sanh; giết hại, tay vấy máu, đánh đấm và dùng bạo lực, tàn nhẫn đối với loài hữu tình. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy sẽ tái sinh vào cõi khốn khổ, cõi dữ, đọa xứ, địa ngục. Nhưng nếu sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy không tái sinh vào cõi khốn khổ, cõi dữ, đọa xứ, địa ngục, thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ bị yểu mạng. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến yểu mạng, tức là sát sanh, giết hại, tay vấy máu, đánh đấm và dùng bạo lực, tàn nhẫn đối với loài hữu tình.

– Nhưng ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ từ bỏ sát sanh, từ bỏ hủy hoại mạng sống, dẹp bỏ roi và vũ khí; có lòng thương xót, sống có lòng từ với tất cả chúng sanh. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy sẽ tái sinh vào cõi tốt đẹp, vào thiên giới. Nhưng nếu sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy không tái sinh vào cõi tốt đẹp, vào thiên giới, thay vào đó sanh lại vào cõi người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy được trường thọ. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến trường thọ, tức là từ bỏ sát sanh, từ bỏ hủy hoại mạng sống, dẹp bỏ roi và vũ khí; có lương tâm, có lòng thương xót, sống có lòng từ với tất cả chúng sanh.

– Ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ đã làm tổn hại chúng sanh bằng tay, với hòn đất, với gậy, hay với dao. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy sẽ tái sinh vào cõi khốn khổ, cõi dữ, đọa xứ, địa ngục…Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ bị bệnh hoạn, tức là người đã làm tổn hại chúng sanh bằng tay, với hòn đất, với gậy, hay với dao.

– Ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ không làm tổn hại chúng sanh bằng tay, với hòn đất, với gậy, hay với dao. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy sẽ tái sinh vào cõi tốt đẹp…Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ luôn được khỏe mạnh, tức là người đã không làm tổn hại chúng sanh bằng tay, với hòn đất, với gậy, hay với dao.

– Ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ tính tình khó chịu, hay nóng giận; thậm chí khi bị chỉ trích một chút đã bất bình, nổi giận, muốn gây hấn, phẫn nộ, và bày tỏ sự tức giận, thù nghịch, cay cú… Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy sẽ tái sinh vào cõi khốn khổ… Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ bị xấu xí. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến dung sắc xấu xí, tức là, người tánh tình nóng nảy, dễ nổi giận… và bày tỏ sự tức giận, thù nghịch, cay cú.

– Nhưng ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ không có tính tình khó chịu, hay nóng giận; thậm chí khi bị chỉ trích một chút không tỏ ra bất bình, không nổi giận, không gây hấn, hay phẫn nộ, và không bày tỏ sự tức giận, thù nghịch, cay cú… Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy sẽ tái sinh vào cõi tốt đẹp… Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ được xinh đẹp. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến dung sắc xinh đẹp, tức là, người có tính tình không nóng nảy, không dễ nổi giận… và không bày tỏ sự tức giận, thù nghịch, cay cú .

– Ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ tính tình đố kỵ, là người thường ganh ghét đố kỵ trước sự thành đạt, vinh dự, kính trọng, tôn kính, đảnh lễ mà người khác nhận được. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy sẽ tái sinh vào cõi khốn khổ…Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ là kẻ không có quyền lực. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến không có quyền lực, tức là, người có tính tình hay ganh ghét, đố kỵ trước sự thành đạt, vinh dự, kính trọng, tôn kính, đảnh lễ mà người khác nhận được.

– Nhưng ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ không có tính ganh ghét đố kỵ trước sự thành đạt, vinh dự, kính trọng, tôn kính, đảnh lễ mà người khác nhận được. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, người ấy sẽ tái sinh vào cõi tốt đẹp…Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ có quyền lực. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến có quyền lực, tức là, người có tính tình không ganh ghét, đố kỵ trước sự thành đạt, vinh dự, kính trọng, tôn kính, đảnh lễ mà người khác nhận được.

– Ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ không bố thí thực phẩm, nước uống, y phục, xe cộ, tràng hoa, hương liệu, sáp thoa da, giường, chỗ ở, đèn đuốc cho Sa môn hay Bà-la-môn. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sẽ tái sinh vào cõi khốn khổ… Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ nghèo khó. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến nghèo khó, tức là, người không bố thí…và đèn đuốc cho Sa môn hay Bà la môn.

– Nhưng ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ bố thí thực phẩm, nước uống, y phục, xe cộ, tràng hoa, hương liệu, sáp thoa da, giường, chỗ ở, đèn đuốc cho Sa môn hay Bà-la-môn. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sẽ tái sinh vào cõi tốt đẹp… Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ giàu có . Này thanh niên, đây là con đường đưa đến giàu có, tức là, người biết bố thí…và đèn đuốc cho Sa môn hay Bà la môn.

– Ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ tính tình bướng bĩnh, kiêu căng, không đảnh lễ người xứng đáng được đảnh lễ, không đứng dậy trước người đáng đứng dậy, không mời ngồi cho người đáng được mời ngồi, không nhường lối đi cho người đáng được nhường lối đi, và không tôn vinh, kính trọng, cung kính, và đảnh lễ người đáng tôn vinh, kính trong, cung kính, đảnh lễ. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sẽ tái sinh vào cõi khốn khổ…. Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ sinh vào gia đình hạ liệt. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến tái sinh vào gia đình hạ liệt, tức là, người có tính tình bướng bĩnh, kiêu căng… không tôn vinh, kính trọng, cung kính, và đảnh lễ người đáng tôn vinh, kính trọng, đảnh lễ.

– Nhưng ở đây, này thanh niên, có người đàn ông hay đàn bà không có tính tình bướng bĩnh, kiêu căng; đảnh lễ người xứng đáng được đảnh lễ, đứng dậy trước người đáng đứng dậy, mời ngồi cho người đáng được mời ngồi, nhường lối đi cho người đáng được nhường lối đi, và tôn vinh, kính trọng, cung kính, và đảnh lễ người đáng tôn vinh, kính trong, cung kính, đảnh lễ. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sẽ tái sinh vào cõi tốt đẹp…. Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ sinh vào gia đình cao sang. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến tái sinh vào gia đình cao sang, tức là, người không có tính tình bướng bĩnh, kiêu căng… biết tôn vinh, kính trọng, cung kính, và đảnh lễ người đáng tôn vinh, kính trọng, đảnh lễ.

– Ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ không đi đến thăm viếng Sa môn hay Bà la môn và hỏi : ‘Thưa tôn giả, thế nào là thiện? Thế nào là bất thiện? Thế nào là đáng chê trách? Thế nào là không đáng chê trách? Cái gì cần phải trau dồi ? Cái gì không nên trau dồi ? Hành động nào đưa đến tổn hại và đau khổ lâu dài cho tôi ? Hành động nào đưa đến an vui và hạnh phúc lâu dài cho tôi?’. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sẽ tái sinh vào cõi khốn khổ… Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ là người ngu dốt. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến tái sinh thành kẻ ngu dốt, tức là, không đi đến thăm viếng Sa môn hay Bà la môn và đặt những câu hỏi như thế.

– Nhưng ở đây, này thanh niên, có người nam hay nữ đi đến thăm viếng Sa môn hay Bà la môn và hỏi : ‘Thưa tôn giả, thế nào là thiện? Thế nào là bất thiện? Thế nào là đáng chê trách? Thế nào là không đáng chê trách? Cái gì cần phải trau dồi ? Cái gì không nên trau dồi ? Hành động nào đưa đến tổn hại và đau khổ lâu dài cho tôi? Hành động nào đưa đến an vui và hạnh phúc lâu dài cho tôi?’. Do thực hiện những hành động ấy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sẽ tái sinh vào cõi tốt đẹp… Nhưng nếu thay vào đó lại được trở lại làm người, thì bất cứ nơi nào người ấy sinh ra, người ấy sẽ là người có trí tuệ. Này thanh niên, đây là con đường đưa đến tái sinh thành người có trí tuệ, tức là, đi đến thăm viếng Sa môn hay Bà la môn và đặt những câu hỏi như thế.

Như vậy, này thanh niên, con đường đưa đến yểu mạng làm cho con người yểu mạng, con đường đưa đến trường thọ làm cho con người trường thọ; con đường đưa đến bệnh hoạn làm cho con người nhiều bệnh, con đường đưa đến sức khỏe làm cho con người khỏe mạnh; con đường đưa đến dung sắc xấu xí làm cho con người có dung sắc xấu xí, con đường đưa đến dung sắc xinh đẹp làm cho con người có dung sắc xinh đẹp; con đường đưa đến không có quyền lực làm cho con người không có quyền lực, con đường đưa đến quyền lực làm cho con người nhiều quyền lực; con đường đưa đến nghèo khó làm cho con người nghèo khó, con đường đưa đến giàu có làm cho con người giàu có; con đường đưa đến tái sinh vào chỗ hạ liệt làm cho con người tái sinh vào gia đình hạ liệt, con đường đưa đến tái sinh cao sang làm cho con người được tái sinh vào chỗ cao sang; con đường đưa đến ngu dốt làm cho con người tái sinh thành kẻ ngu dốt, con đường đưa đến trí tuệ làm cho con người tái sinh thành kẻ có trí tuệ.

“Chúng sanh là chủ nhân của nghiệp, là kẻ thừa kế nghiệp; xuất phát từ nghiệp, ràng buộc với nghiệp, nghiệp là nơi nương tựa của họ. Chính là nghiệp đã phân biệt chúng sanh thành kẻ cao sang, người hạ liệt.”

Khi nghe Thế Tôn nói như vậy, thanh niên Subha, con của Todeyya, bạch Thế Tôn : “Thật vi diệu thay, Đức Thế Tôn! Thật vi diệu thay, Đức Thế Tôn ! Đức Thế Tôn đã làm sáng tỏ Chánh pháp bằng nhiều phương tiện, như thể Ngài đã dựng đứng lại những gì đã bị ngã xuống, phơi bày những gì bị che dấu, chỉ đường cho kẻ bị lạc đường, giơ cao ngọn đèn trong bóng tối để cho những ai có mắt có thể thấy sắc. Nay con xin quy y Đức Thế Tôn, quy y Pháp, quy y Tăng. Mong Đức Thế Tôn nhận con làm đệ tử tại gia, từ nay cho đến mạng chung , chúng con xin trọn đời quy y theo Ngài.”