THIỀN ĐẢO NGƯỢC

Tonglen là một phần của các phương pháp thực hành mà chúng ta có thể gọi là “thiền đảo ngược”. Chúng được gọi là “đảo ngược” vì với những thực hành này, chúng ta làm những điều ngược lại với những gì mình thường kết hợp với thiền. Thiền đảo ngược mở rộng cảm giác thiền và giúp chúng ta chuẩn bị cho cái chết. Chúng dựa trên nguyên lý này: Nếu có thể mang trải nghiệm không mong muốn vào chốn trang nghiêm của sự sáng suốt do thiền mang lại, bạn có thể biến trở ngại đó thành cơ hội. Cách tiếp cận này áp dụng cho cuộc sống và đặc biệt là cái chết. Nếu có thể đưa cái chết vào con đường, bạn có thể biến nó thành giác ngộ. Trải nghiệm không mong muốn nhất chuyển thành trải nghiệm đáng khao khát nhất. Tonglen là một kiểu thiền đảo ngược kinh điển vì nó nhận lấy bóng tối của người khác và trao đi ánh sáng của mình. Đây là mặt đối nghịch của cách cái tôi vận hành.

Thiền về nỗi đau đớn là một cách thiền đảo ngược giúp chúng ta chuẩn bị cho bardo đau đớn của hoại diệt. Ngoài nỗi đau tinh thần khi buông bỏ, thường có nỗi đau thể xác đi kèm với bệnh tật. Để chuẩn bị cho nỗi đau này, chúng ta tự nguyện mang nó vào trải nghiệm của mình ngay bây giờ, trong các thời khóa thiền.

Thiền đảo ngược được thực hiện trong bối cảnh của thiền shamatha. Điều này đem đến một phép thử để thiết lập mối quan hệ thích hợp với những trải nghiệm không mong muốn. Để thiền về nỗi đau đớn, sau khi thực hành thiền shamatha trong vài phút, bạn có thể cắn môi hoặc lưỡi, hoặc bấm móng tay vào ngón tay và khám phá cảm giác. Hãy đi vào sự đau đớn. Đau đớn là gì? Nó tạo thành bởi cái gì? Điều gì xảy ra nếu tan hòa vào nó? Thiền đảo ngược không dễ chịu. Nhưng cái chết cũng không. Hãy hành thiền trong những thời khóa ngắn, và lưu ý rằng thiền về đau đớn không phải là cách mang lại lạc thú.

Trong khi đau đớn về thể chất có thể không biến mất, nhưng đau khổ thì có. Thiền về đau đớn giúp chúng ta xóa bỏ cái mà Trungpa Rinpoche gọi là “chối bỏ tiêu cực”, chống lại đau đón. Chối bỏ tiêu cực giống như bị bắn hai mũi tên. Mũi tên đầu tiên làm bạn đau đớn về thể chất. Nếu có thể ở cùng với sự đau đớn đó và liên hệ trực tiếp với nó, sẽ vẫn đau, nhưng không nhiều như khi bạn mang nó vào câu chuyện của mình. Mũi tên thứ hai là những phân tích trong tâm thức biến sự đau đớn giản đơn thành nỗi thống khổ phức hợp.

Bằng cách trở thành một với đau đớn, không có ai để làm đau nữa. Và tính chất của sự đau đớn thay đổi. Thực hành này làm thay đổi hoàn toàn mỗi quan hệ của chúng ta với sự khó chịu. Nó đảo ngược sự khó chịu. Lần tới khi bị đau đầu, hãy đưa cơn đau đó vào thiền. Hãy quan sát cơn đau biến đổi trước mắt bạn.

Thiền đảo ngược đòi hỏi sự tinh tấn. Chúng ta thà ngồi yên còn hơn lao vào sự đau đớn. Nhưng để thiết lập một mối quan hệ lành mạnh với những trải nghiệm không mong muốn, chúng ta cần phải dành thời gian cho chúng. Có thể dễ dàng thực hiện điều này trong các thời khóa thiền. Chúng ta có thể nghĩ rằng mình có thể hiểu đúng về đau đớn hoặc cái chết chỉ bằng cách đọc về nó, nhưng khi thực sự bị đau hoặc chết, điều đó hiếm khi xảy ra.

Dzogchen Ponlop Rinpoche nói:

“Rất khó để chuyển hóa trải nghiệm đau khổ dữ dội nếu không có cơ sở để bắt đầu làm việc với sự đau đớn. Vì vậy, ban đầu cần làm việc với những cơn đau, căn bệnh nhỏ và khám phá cách có thể đưa chúng vào con đường. Sau đó, khi căn bênh nặng hơn xuất hiện, chúng ta cũng có thể đưa chúng vào con đường. Cuối cùng, chúng ta có khả năng đưa ngay cả những tình trạng suy nhược nhất vào con đường… nếu đã quen với việc nhìn vào những trải nghiệm đau đớn – nếu cái nhìn đó là chân thực và có thể thả lỏng tâm mình trong cảm giác thuần khiết – thì bạn sẽ thấy sự khác biệt trong cách mình trải qua đau đớn… khi một căn bệnh lớn hơn ập đến, chúng ta sẽ không bị nó tấn công theo cách tương tự. Nó sẽ không còn là một vấn đề hay một cú sốc nữa.Thậm chí, chúng ta có thể đối mặt với sự đau đớn và thống khổ khi sắp chết với sự tự tin lớn hơn vì đang đối mặt với lĩnh vực quen thuộc chứ không phải những điều chưa biết. Khi khoảnh khắc thực sự của cái chết đến, chúng ta có thể nhìn vào sự đau đớn đó và chuyển hóa nó.”

Sau nhiều năm thực hành thiền về đau đớn, bây giờ tôi liên hệ rất khác với các vết côn trùng cắn hoặc ngón chân bị vấp. Thay vì ác cảm tự phát với cơn đau, điều này gần như trở thành một sự kiện tinh thần. Ngón chân đau nhắc tôi thiền, điều này làm thay đổi cường độ của cơn đau. Tôi bắt đầu mang đau đớn vào con đường của mình.

Một cách thiên đảo ngược khác là tạo ra càng nhiều ý nghĩ càng tốt. Thay vì xoa dịu tâm, hãy khuấy động nó lên. Một lần nữa, hãy bắt đầu với thiền shamatha, sau đó làm loạn tâm lên mức cao nhất có thể. Nghĩ về hôm qua, ngày mai, hình dung Paris, New York hoặc các kim tự tháp. Làm như vậy càng nhanh càng tốt. Bây giờ là cơ hội để thực hiện những gì bạn đã luôn muốn làm trên chiếc đệm thiền – đào sâu và tập trung vào tinh thần. Điều này đặc biệt hữu ích cho bardo nghiệp lực của khởi sinh, nơi mà những cơn gió nghiệp phát sinh trở lại và thổi chúng ta vào kiếp sau. Bằng cách làm quen với những cơn gió đó ngay bây giờ, chúng ta sẽ có thể chèo thuyền trên đại dương đầy bão tố đó sau này.

Lưu ý rằng có thể ngồi yên ở trung tâm của cơn lốc chủ động này và không để nó làm lay động. Bạn đang luyện tập cách giữ mình vững vàng giữa những cơn hỗn loạn tinh thần. Đừng mua thêm những ý nghĩ và cảm xúc. Chỉ cần quan sát sự biến động. Thực hành này mở rộng cảm giác về shamatha bởi dù tâm trí đang gào thét, bạn vẫn có thể duy trì sự an bình nội tại. Như Sri Nisargadatta Maharaj đã nói: “Chính sự vô tư sẽ giải phóng tất cả.”

Hành thiền vài phút, an trú trong shamatha, sau đó làm lại. Bởi tính chất dữ dội, các thời thiền đảo ngược ngắn sẽ ngăn ngừa sự tức giận. Đừng đánh giá thấp sức mạnh của những thời thiền ngắn. Ponlop Rinpoche nói: “Chúng ta thường coi bất cứ điều gì nhỏ nhặt là không quan trọng và không thực sự đáng làm. Ví dụ: Nếu chỉ có năm phút để thiền, chúng ta tự nhủ: Ô, năm phút chẳng là gì cả. Nó không đủ để thay đổi đời mình. Mình cần thực hành ít nhất một giờ.” Nhưng với thiền, ngắn là ngọt ngào. Nó giống như chạy. Bạn không bắt đầu với một cuộc chạy marathon. Bạn bắt đầu với những lần chạy ngắn và làm việc theo cách của mình. Các thời ngắn lặp lại thường xuyên cũng hiệu quả, nếu không muốn nói là hơn, các thời dài hơn nhưng không thường xuyên. Và cho đến khi thiền và hậu thiền được kết hợp, đó là cách biến cuộc sống trở thành thiền, các thời thiền ngắn thường xuyên chiếm vị trí quan trọng nhất.

Một cách thiền đảo ngược khác là đặt bản thân vào một môi trường ồn ào và thật kích động, sau đó luyện tập trung. Bật tivi, dàn âm thanh nối, đồng hồ báo thức và ngồi với điệu nhạc chối tai. Đi đến một nơi ôn ào, điên cuồng và thiền. Nếu có con, môi trường này là một phần cuộc sống của bạn. Một người con trai của Tulku Urgyen Rinpoche từng phàn nàn với ngài về việc thiền ở Kathmandu, Nepal thật khó khăn vì tiếng ồn và những điều gây sao lãng. Rinpoche nói với con trai: “Nếu không thể thực hành trong những điều kiện này, con sẽ thực hành thế nào trong bardo?”
Như với tất cả các loại thiền đảo ngược, hãy tìm yên tĩnh trong ôn ào, tĩnh lặng trong chuyển động. Ngay cả khi chưa bao giờ thực hiện những pháp thiền này, chỉ việc biết về chúng cũng giúp bạn đảo ngược mối quan hệ của mình với những trải nghiệm không mong muốn. Lần tới khi ở trong một môi trường điên rồ, chẳng hạn như ga tàu điện ngầm hoặc quảng trường Thời Đại, bạn có thể nhớ những chỉ dẫn này và đưa tình trạng hỗn loạn đó vào thiền.

Tôi thường du lịch đến Ấn Độ, một vùng đất của sự hỗn loạn dữ dội. Thay vì cáu kỉnh khi ruồi, cái nóng, tiếng ồn, tiếng ăn xin và ô nhiễm tấn công, tôi gắng thư giãn trong sự hỗn loạn đó. Tôi đảo ngược cách tiếp cận phòng thủ thông thường của mình với những tình huống khó chịu này và đưa chúng vào con đường. Có những lúc tôi không thể làm được và bỏ chạy. Nhưng ngay cả khi đó, tôi vẫn nhớ đến tinh thần của những pháp thiền kỳ lạ này và cố gắng chuyển đổi sự ác cảm tự phát của mình.

Tất cả các pháp thiền đảo ngược đạt đến đỉnh điểm của sự quân bình, đó là khả năng ứng xử với bất cứ điều gì sinh khởi mà không thiên vị. Ở những giai đoạn cao nhất của con đường, người ta không còn thiên vị hỗn loạn hay bình lặng, luân hồi hay Niết bàn. Mọi thứ đều được kinh nghiệm bình đẳng. Không nuôi dưỡng những trải nghiệm thú vị; không xa lánh những trải nghiệm khó chịu.

Như chúng ta đã thấy, sao lãng là một trong những vấn đề lớn nhất trong cuộc sống và cái chết. Do đó một trong những hướng dẫn quan trọng nhất là: “Đừng sao lãng:” Các pháp thiên đảo ngược là một cách tuyệt vời để chấm dứt sao lãng vì chúng đưa sao lãng vào con đường. Chúng chỉ cho chúng ta cách đảo ngược mối quan hệ của mình với sao lãng. Thay vì cảm thấy việc thiền của mình liên tục bị gián đoạn – bởi ý nghĩ, tiếng ồn, hay thậm chí là chính cuộc sống – các pháp thiền đảo ngược đưa những gián đoạn này vào việc thực hành của chúng ta. Chúng trở thành thực hành của chúng ta. Khenpo Tsultrim Gyamtso Rinpoche nói rằng nếu bạn đang nhập thất và nghe thấy một tiếng động khiến mình tức giận, đó là dấu hiệu cho thấy bạn chưa thể đưa sự sao lãng vào con đường của mình.

Vì sợ hãi là điều phổ biến trong bardo, Khenpo Rinpoche khuyên bạn xem phim kinh dị như một cách để giải quyết nó. Đây là pháp thiền đảo ngược mạnh mẽ với tất cả các bardo, nhưng đặc biệt là với bardo khởi sinh. Bởi không nhận ra những hiện tướng trong bardo này là những phóng chiếu của tâm mình, càng đi vào trong đó, nó càng trở nên đáng sợ. Nỗi sợ trở nên thấu buốt đến nỗi có thể buộc chúng ta phải nắm lấy một tái sinh bất hạnh chỉ để thoát khỏi sự dữ dội của tâm mình.! Thiết lập mối quan hệ với sợ hãi ngay bây giờ giúp chúng ta liên hệ với nó và có thể ngăn chặn sự tái sinh như vậy.

Tôi thấy pháp thiền đảo ngược này thực sự thách thức. Các bộ phim có nội dung đau khổ, bạo lực và cực kỳ khó xem. Tôi thường phải nhìn đi chỗ khác hoặc tạm dừng bộ phim để mang cảm giác thiền trở lại. Phản ứng thông thường của tôi là sợ hãi kinh khủng. Nhưng việc thực hiện cách thực hành dường như ngớ ngẩn này gợi lên hàng loạt cảm giác khó chịu, nó cho phép tôi làm quen với mặt tối của bản thân, mặt tối được đưa ra ánh sáng trong bardo khởi sinh. Phim kinh dị cho tôi cơ hội kết bạn với những cảm giác kinh khủng mà nếu không, tôi sẽ không bao giờ gặp phải.

Có một hướng dẫn quan trọng, dù trong cuộc sống hay cái chết, là tham gia bất cứ điều gì chúng ta trải nghiệm với thiền. Nhưng nếu không thực sự thực hành thì điều này thật khó làm. Một trải nghiệm không mong muốn nảy sinh, thói quen ngay lập tức kích hoạt và chúng ta chạy theo trải nghiệm hoặc ứng phó với chúng rất tệ. Các pháp thiền đảo ngược cho phép chúng ta thay thế những thói quen xấu này bằng những thói quen tốt. Khi những tình huống khó khăn xuất hiện, chúng ta sẽ hành xử khôn ngoan thay vì rối loạn.