Bằng cách chỉ ở nguyên tại chỗ, cuộc đời của bạn có thể trở nên “có thể làm việc được” và thậm chí diệu kỳ. Bạn thấu hiểu rằng bạn có thể ngồi như một vị vua hay một hoàng hậu trên ngai vàng. Sự vương giả của hoàn cảnh ấy biểu lộ cho bạn cái phẩm cách do từ sự ở yên và đơn giản.

Phần lớn những hỗn loạn trong thế giới xảy ra bởi vì người ta không nhận thức và thưởng thức được mình. Không bao giờ phát triển thiện cảm và hòa dịu đối với chính mình, họ không thể kinh nghiệm sự hài hòa hay an bình bên trong họ, và bởi thế, cái mà họ phóng chiếu ra cho người khác cũng bất hòa và rối loạn. Thay vì hân thưởng cuộc đời chúng ta, chúng ta thường cho sự hiện hữu của chúng ta là dĩ nhiên phải thế hay chúng ta thấy nó nhàm chán và gánh nặng. Người ta phải tự tử vì họ không có được cái mà họ nghĩ là họ đáng có từ đời sống. Hẳn chúng ta nên sống cuộc đời của chúng ta một cách nghiêm cẩn, nhưng thế không có nghĩa là ta đẩy mình đến bờ tai họa do than phiền về những vấn đề của chúng ta hay phẫn hận thế giới. Chúng ta phải chấp nhận trách nhiệm cá nhân trong việc nâng cao cuộc sống chúng ta.

Khi bạn không trừng phạt hay kết án bạn, khi bạn buông lỏng thư giãn hơn và cảm thông với thân và tâm bạn, bạn bắt đầu tiếp xúc với quan niệm nền tảng về tánh thiện căn bản trong chính bạn. Thế nên cực kỳ quan trọng khi sẵn sàng tự mở mình với chính mình. Phát triển sự từ ái đối với chính mình cho phép bạn thấy được cả những vấn nạn của bạn và tiềm năng của bạn một cách rõ nét. Bạn không cảm thấy rằng bạn phải lơ đi những vấn nạn của bạn hay phóng đại tiềm năng của bạn. Loại dịu dàng và sự thông cảm đối với chính mình này thì rất cần thiết. Nó cung cấp cho cái nền móng để giúp đỡ chính bạn và những người khác. Là những con người, chúng ta có một căn cứ để làm việc bên trong chúng ta, nó cho phép chúng ta nâng cấp tình trạng sống của chúng ta và làm cho đời chúng ta hạnh phúc đầy đủ. Căn cứ để làm việc ấy luôn luôn có mặt nơi chúng ta. Chúng ta có một tâm và một thân, chúng rất quý giá cho chúng ta. Bởi vì chúng ta có thân và tâm, chúng ta có thể hiểu được thế giới này. Cuộc đời thì kỳ diệu và quý báu. Chúng ta không biết sẽ sống lâu bao nhiêu, thế nên khi đang có đời sống tại sao không lợi dụng nó ? Trước khi chúng ta lợi dụng được nó, tại sao chúng ta không cảm thông nó ?

Chúng ta khám phá loại cảm thông này thế nào ? Mơ tưởng hay chỉ nói về nó thì chẳng ích gì. Trong truyền thống Shambhala, kỷ luật để khai triển cả sự dịu dàng đối với chính chúng ta và sự cảm thông với thế giới là thực hành ngồi thiền. Thực hành thiền định đã được đức Phật dạy hơn 2500 năm trước, và nó là phần truyền thống của Shambhala từ thời gian đó. Nó đặt nền trên truyền thống khẩu truyền : từ thời đức Phật thực hành này đã được trao truyền từ một người này sang người người khác. Theo cách này, nó vẫn là một truyền thống sống, bởi thế, dù là một thực hành xưa cổ, nó vẫn hợp thời hiện đại. Trong chương này chúng ta bàn kỹ thuật thiền định trong một số chi tiết, nhưng quan trọng là nhớ rằng, nếu bạn muốn hiểu đầy đủ sự thực hành này, bạn cần lời chỉ dạy trực tiếp và cá nhân.

Thiền định ở đây được hiểu là cái gì rất căn bản và giản dị, nó không mắc kẹt vào một nền văn hóa nào. Chúng ta nói đến một hành vi rất căn bản : ngồi trên nền, giữ một tư thế tốt, và khai triển một cảm thức về nơi chốn tại chỗ của chúng ta trên trái đất này. Đây là phương tiện để khám phá lại chính chúng ta và tánh thiện căn bản của chúng ta, phương tiện để chúng ta tự điều chỉnh ứng hợp với thực tại đích thực, không có mơ tưởng hão huyền hay thành kiến cản trở nào.

Từ ngữ thiền định đôi khi được dùng để chỉ sự tham thiền một chủ đề đặc biệt hay một đối tượng : thiền định về một sự vật này sự vật nọ. Bằng cách thiền định về một vấn đề, chúng ta có thể tìm thấy giải pháp cho nó. Đôi khi thiền định cũng được nối kết với sự hoàn thành một trạng thái tâm thức cao hơn bằng cách đi vào một loại xuất thần hay nhập định. Nhưng ở đây chúng ta đang nói về một quan niệm thiền định hoàn toàn khác : thiền định vô điều kiện, không có đối tượng nào hay ý niệm nào trong tâm. Trong truyền thống Shambhala thiền định chỉ đơn giản là huấn luyện tình trạng sống của chúng ta sao cho thân và tâm ta có thể được đồng bộ, ăn khớp với nhau. Qua thực hành thiền định, chúng ta có thể học làm sao hiện hữu mà không có mê lầm, lừa gạt, hiện hữu đích thực và sống động trọn vẹn.

Cuộc đời chúng ta là một hành trình vô tận ; nó giống như một xa lộ thênh thang trải dài không dứt. Sự thực hành thiền định cung cấp cho ta một chiếc xe để du hành trên con đường đó. Cuộc hành trình chúng ta gồm những dằn xóc lên xuống, hy vọng và sợ hãi liên tục, nhưng đó là hành trình tốt đẹp. Sự thực hành thiền định cho phép chúng ta kinh nghiệm mọi thể thái của con đường, đó là ý nghĩa của con đường. Qua thực hành thiền định, chúng ta bắt đầu thấy rằng bên trong chúng ta hoàn toàn không có một sự than phiền đổ lỗi nào về bất kỳ cái gì hay về bất cứ ai.

Thực hành thiền định bắt đầu bằng ngồi xuống và xếp chân trên nền. Bạn bắt đầu cảm thấy đơn giản ở nguyện tại chỗ, cuộc đời bạn có thể trở nên “có thể làm việc được” và thậm chí diệu kỳ. Bạn thấu hiểu rằng bạn có thể ngồi như một vị vua hay một hoàng hậu trên ngai vàng. Sự vương giả của hoàn cảnh ấy bộc lộ cho bạn cái phẩm cách do từ sự ở yên và đơn giản.

Trong thực hành thiền định, tư thế thẳng là cực kỳ quan trọng. Có một cái lưng thẳng không phải là một tư thế giả tạo. Nó là tự nhiên cho thân thể con người. Khi bạn lừ đừ, cong vẹo đó mới là bất thường. Bạn không thể thở thích đáng khi bạn cong vẹo, và cong vẹo cũng là dấu hiệu đưa đến bệnh loạn thần.

Thế nên khi ngồi thẳng, bạn đang tự tuyên bố với mình và với phần còn lại của thế giới rằng bạn đang là một chiến sĩ, một con người toàn vẹn là người.

Để có lưng thẳng bạn không cần phải ráng cất vai lên ; sự dựng thẳng đến tự nhiên chỉ ngồi đơn giản nhưng tự hào trên mặt đất hay trên đệm thiền. Bấy giờ, do lưng bạn thẳng, bạn không cảm thấy dấu vết nào của xấu hổ hay bối rối, thế nên chớ để đầu bạn cúi xuống. Bạn không khuất phục cái gì cả. Nhờ vậy, hai vai bạn tự động thẳng, và bạn cảm thấy tốt với đầu và vai. Rồi bạn để cho chân ngơi nghỉ tự nhiên trong tư thế khoanh lại, kiết già hay bán già, đầu gối cần phải chạm sàn. Bạn hoàn toàn tư thế bằng cách đặt hai tay lên đùi, lòng bàn tay úp xuống. Điều này cho một cảm giác hơn nữa về sự đảm nhận hiện trường của bạn một cách thích đáng.

Trong tư thế ấy, bạn không nhìn vặt vãnh xung quanh. Bạn có một cảm giác rằng bạn đang hiện hữu ở đây một cách thích dáng ; bởi thế hai mắt bạn mở, nhưng cái nhìn hơi hướng xuống, khoảng hai thước trước mặt bạn. Theo cách đó, cái nhìn của bạn không lang thang đây đó, mà bạn còn có cảm giác chủ tâm và xác quyết nữa. Bạn có thể thấy cách ngồi vương giả này trong một số điêu khắc của Ai Cập và Nam Mỹ, cũng như nơi những bức tượng phương Đông. Đó là tư thế phổ quát, không giới hạn trong một văn hóa hay thời gian nào.

Trong đời sống hàng ngày của bạn, bạn cũng ý thức tư thế của bạn, đầu và vai, bạn đi thế nào, bạn nhìn người ta thế nào. Thậm chí khi bạn không thiền định, bạn có thể duy trì một trạng thái phẩm cách của đời sống. Bạn có thể vượt khỏi sự bối rối của bạn và tự hào là một con người. Sự tự hào như vậy là chấp nhận được và tốt đẹp.

Bấy giờ trong thực hành thiền định, khi ngồi trong tư thế tốt đẹp, bạn chú ý vào hơi thở, bạn trọn vẹn ở đó, thích đáng ở đó. Bạn đi ra với hơi thở ra, hơi thở tan biến, và hơi thở vào xảy ra tự nhiên. Rồi bạn đi ra trở lại. Thế nên có một sự thường trực đi ra với hơi thở đi ra. Khi bạn thở ra, bạn lan tỏa, bạn tan biến. Rồi khi hơi thở vào xảy ra tự nhiên, bạn không phải theo nó đi vào. Bạn chỉ đơn giản trở lại tư thế của bạn, và bạn sẵn sàng cho một hơi thở ra khác. Hãy đi ra và tan biến : phù ; rồi trở lại tư thế ; rồi phù, và trở lại tư thế.

Bấy giờ sẽ có cái không tránh được binh ! – tư tưởng. Vào thời điểm đó, bạn nói, “tư tưởng”. Bạn không nói lớn, bạn nói trong tâm thôi : “tư tưởng”. Đặt tên cho những tư tưởng của bạn sẽ cho bạn sức mạnh khổng lồ để trở về với hơi thở. Khi một tư tưởng đem bạn ra khỏi cái bạn đang làm – khi bạn thậm chí không biết bạn đang ngồi trên đệm thiền, mà trong tâm, bạn đang ở San Francisco hay New York – bạn nói, “tư tưởng”, và bạn trở lại hơi thở.

Không kể là bạn có tư tưởng gì. Khi ngồi thiền, hoặc bạn có ý nghĩ ghê gớm hay hiền lành, tất cả chúng đều phải xem chỉ là “tư tưởng”. Chúng không đức hạnh hay tội lỗi. Xin chớ chấn động vì những tư tưởng của bạn dù chúng có xấu xa cỡ nào : tư tưởng nào cũng chỉ là tư tưởng. Không có tư tưởng nào xứng đáng huy chương vàng hay một lời quở trách. Hãy chỉ gọi tên chúng “tư tưởng”, rồi trở lại với hơi thở ; “tư tưởng”, trở lại hơi thở.

Thực hành thiền định thì rất chính xác. Nó ở ngay điểm, đúng ngay điểm. Nó là công việc khó nhọc, nhưng nếu bạn nhớ sự quan trọng của tư thế của bạn, điều này sẽ cho phép bạn làm đồng bộ tâm và thân bạn. Nếu bạn không có tư thế tốt, sự thực hành của bạn giống như con ngựa què kéo một cái xe. Nó không bao giờ chạy. Thế nên trước khi bạn ngồi xuống và đảm nhận tư thế, rồi bạn làm việc với hơi thở ; phù, ra, trở lại tư thế ; phù, ra, trở lại tư thế ; phù… Khi những tư tưởng khởi sanh, bạn đặt tên cho chúng “tư tưởng” và trở lại tư thế, trở lại hơi thở. Bạn có tâm hồn làm việc với hơi thở, nhưng bạn luôn luôn giữ thân như một điểm quy chiếu. Bạn không làm việc chỉ với tâm. Bạn đang làm việc với tâm và thân bạn, và khi cả hai cùng hoạt động, bạn không bao giờ lìa bỏ thực tại.

Trạng thái lý tưởng của tĩnh lặng đến từ kinh nghiêm thân và tâm đồng bộ, hợp nhất, nhất như. Nếu thân và tâm không đồng bộ, bấy giờ thân bạn sẽ cong vẹo – và tâm bạn sẽ ở đâu khác. Đó giống như một cái trống làm vụng : da trống không khít với vành trống, nên hoặc vành bị vỡ hay da bị rách, và không có sự căng thường xuyên. Khi tâm và thân đồng bộ, bấy giờ, vì tư thế tốt, hơi thở xảy ra tự nhiên ; và bởi vì hơi thở và tư thế làm việc chung nhau, tâm bạn có một điểm quy chiếu để kiểm tra lại. Bởi thế tâm bạn sẽ đi ra tự nhiên với hơi thở.

Phương pháp làm đồng bộ tâm và thân này huấn luyện cho bạn trở nên rất giản dị và cảm thấy rằng bạn không đặc biệt, mà bình thường, cùng cực bình thường. Bạn giản dị ngồi như một chiến sĩ, và từ đó một cảm thức về phẩm cách đích thực sanh khởi. Bạn ngồi trên mặt đất và bạn nhận thức rằng trái đất này xứng đáng với bạn và bạn xứng đáng với trái đất này. Bạn ở đó – toàn vẹn, nhân cách, nguyên tuyền. Thế nên thực hành thiền định trong truyền thống Shambhala được chỉ định cho người có học để họ được thành thực và nguyên tuyền, chân thật với chính họ.

Trong một nghĩa nào, chúng ta cần xem chính mình như bị chất nặng : chúng ta có gánh nặng giúp đỡ thế giới. Chúng ta không thể quên trách nhiệm này đối với những người khác. Nhưng nếu chúng ta mang gánh nặng này như một niềm vui thích, chúng ta có thể thực hiện giải thoát thế giới này. Cách để bắt đầu là làm việc với chính chúng ta. Từ việc cởi mở và thành thật với chính chúng ta, chúng ta cũng có thể học cách cởi mở với chính những người khác. Thế nên chúng ta có thể làm việc với phần còn lại của thế giới, trên căn bản của cái tốt đẹp, tánh thiện chúng ta khám phá nơi chính mình. Bởi thế thực hành thiền định được xem là một cách tốt và thật ra là cách tuyệt hảo để chiến thắng sự đấu tranh trong thế giới : cuộc xung đột của riêng chúng ta cũng như cuộc xung đột lớn hơn nữa.