CHOGYAM TRUNGPA
Trích: Xã Hội Giác Ngộ-Shanbhala Con Đường Thiêng Liêng Của Người Chiến Sĩ; Ban dịch thuật: Thiện Tri Thức
Đường lối của Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông được đặt nền trên việc thấy rằng có một nguồn tỏa sáng và chói ngời tự nhiên trong thế giới này – nó là sự tỉnh biết bẩm sinh của những con người.
Bình minh của Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông được căn cứ trên kinh nghiệm hiện thực. Nó không phải là một khái niệm. Bạn nhận thức bạn có thể nâng cấp chính bạn, bạn có thể hân thưởng đời sống của bạn như một con người. Dù bạn là một người phục vụ ở trạm khí đốt hay là tổng thống của nước bạn điều đó không thành vấn đề. Khi bạn kinh nghiệm tánh thiện của cái đang sống động, bạn có thể tôn trọng người và cái mà bạn đang là. Bạn không cần phải bị đe dọa bởi số hóa đơn phải trả, những tã lót phải thay, đồ ăn phải nấu, hay những trang giấy phải viết xong. Tự căn bản, mặc dù mọi trách nhiệm này, bạn bắt đầu cảm thấy khi làm một người sống không sợ chết là một hoàn cảnh thú vị.
Cái chết đang đến, hiển nhiên. Bạn không bao giờ tránh khỏi cái chết. Bạn có làm gì cái chết cũng xảy ra. Nhưng nếu bạn sống với một cảm thức về thực tại và với sự biết ơn đối với đời sống, bấy giờ bạn bỏ lại phẩm cách của cuộc đời bạn ở đằng sau, và những thân thuộc, bạn bè và con cái bạn có thể cảm kích với con người bạn đã từng là. Quan kiến Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông được đặt nền trên sự tôn vinh đời sống. Nó trái với mặt trời lặn, xuống dần và tan biến vào bóng tối. Quan kiến mặt trời lặn đặt nền trên sự cố gắng tránh thoát ý niệm cái chết, cố gắng cứu chính mình khỏi chết. Quan điểm mặt trời lặn đặt nền trên sợ hãi. Chúng ta thường trực sợ chính mình. Chúng ta cảm thấy chúng ta không thể thực sự giữ mình đứng thẳng. Chúng ta quá xấu hổ vì chính chúng ta, người chúng ta là, cái chúng ta là. Chúng ta xấu hổ vì công việc làm, tài chánh, sự dạy dỗ gia đình, giáo dục và những khuyết điểm tâm lý của chúng ta.
Quan điểm Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông, ngược lại, đặt nền trên sự hân thưởng chính chúng ta và thế giới của chúng ta, thế nên nó là một lối tiếp cận rất dịu dàng, từ hòa. Bởi vì chúng ta hân thưởng thế giới, chúng ta không làm lôi thôi, bẩn thỉu trong đó. Chúng ta chăm sóc thân thể chúng ta, chúng ta chăm sóc tâm thức chúng ta, và chúng ta chăm sóc thế giới chúng ta. Thế giới quanh ta được xem như rất thiêng liêng linh thánh, bởi thế chúng ta phải thường trực phục vụ thế giới của chúng ta và làm nó sạch sẽ. Quan kiến mặt trời lặn cho rằng chùi rửa, làm sạch phải là lãnh vực của người giúp việc. Hay nếu bạn không có người trông coi nhà cửa, bạn tự làm sạch lấy, nhưng bạn xem đó là công việc dơ bẩn. Có một bữa ăn ngon là tốt, nhưng ai rửa chén bát? Chúng ta thích để việc đó cho ai khác hơn.
Hàng ngàn tấn đồ thừa được vất bỏ mỗi năm. Khi người ta đi đến hàng ăn, thường họ dùng những dĩa thức ăn lớn hơn mức mà họ có thể ăn, để thỏa mãn tham muốn khổng lồ của tâm họ. Tâm họ no đủ chỉ bằng những hình sắc thị giác, những lát khổng lồ, những dĩa tràn ngập. Bấy giờ những đồ thừa được vất vào đống rác. Tất cả thực phẩm này bị phung phí, tuyệt đối phung phí.
Thật sự đó là lối tiếp cận của mặt trời lặn. Bạn có một quan kiến khổng lồ mà bạn không thể tiêu được và bạn giải quyết bằng cách vất gần hết nó đi. Không có thậm chí một chương trình tái chế những đồ thừa. Mọi sự đi đến chỗ vứt rác. Không lạ gì chúng ta có những vấn nạn lớn như vậy làm sao dàn xếp đồ rác rến của chúng ta. Có người nói gởi nó vào không gian: chúng ta có thể để cho phần còn lại của vũ trụ lo cho đồ thừa của chúng ta, thay vì làm sạch trái đất. Lối tiếp cận mặt trời lặn là tự che chắn cho chúng ta khỏi dơ bẩn càng nhiều càng tốt, để chúng ta khỏi phải nhìn thấy nó – chúng ta chỉ dứt khỏi cái gì không thích thú. Bao giờ chúng ta có một hoàn cảnh thích thú, chúng ta quên phắt đồ thừa hay muỗng dĩa dầu mỡ. Chúng ta bỏ công việc làm sạch cho ai khác.
Lối tiếp cận này phát sanh một đẳng cấp xã hội áp bức trong thế giới mặt trời lặn: có những người phải tống khứ đồ bẩn của người khác và những người vui thích sản xuất đồ dơ bẩn. Những người giàu tiền này tiếp tục hưởng thức ăn của họ và không biết những đồ thừa. Họ có thể trả cho sự xa hoa và không biết sự thực. Theo cách làm như vậy, bạn không bao giờ thấy đúng cái dơ bẩn và cũng không bao giờ thấy đúng thực phẩm. Mọi sự đều bị chia ngăn, thế nên bạn không bao giờ kinh nghiệm sự vật một cách toàn vẹn. Chúng ta không thuần túy nói về thức ăn, chung ta nói đến mọi sự đang tiếp diễn trong thế giới mặt trời lặn: đóng gói thức ăn, đóng gói giờ nghỉ ngơi, đóng gói mọi thứ. Không có chỗ để kinh nghiệm sự không nghi ngờ trong thế giới ấy; không có chỗ để dịu dàng, từ hòa. Không có chỗ để kinh nghiệm thực tại toàn vẹn và thích đáng.
Trái ngược với cái đó, quan kiến Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông là một lối tiếp cận sinh thái. Đường lối của Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông được đặt nền trên việc thấy cái gì là cần và những sự vật tương quan một cách hữu cơ như thế nào. Thế nên cảm thức về hệ thống đẳng cấp hay trật tự trong thế giới Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông không liên hệ với những biên giới hay phân chia được đặt ra một cách chuyên chế. Hệ thống đẳng cấp này đến từ việc thấy đời sống như một tiến trình tự nhiên và hợp với trật tự không giả tạo vốn hiện hữu trong thế giới. Hệ thống đẳng cấp này đặt nền trên việc thấy rằng có một nguồn tỏa sáng và chói ngời tự nhiên trong thế giới này – nó là sự thức tỉnh, tỉnh biết bẩm sinh của những con người. Mặt trời của phẩm cách con người có thể ví như mặt trời vật chất xòe rộng xua tan bóng tối. Khi bạn có một mặt trời rực rỡ, nó là một nguồn của sự nhìn thấy, ánh sáng từ mặt trời chiếu sáng xuyên qua mọi cửa sổ, và ánh sáng của nó khiến bạn mở mọi cái màn. Sự tương đồng với hệ thống đẳng cấp trong thế giới Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông là loài hoa phát triển hướng về mặt trời. Sự tương đồng với hệ thống đẳng cấp mặt trời lặn là một cái nắp làm san bằng và kềm giữ bạn trong chỗ của mình. Trong quan kiến Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông, thậm chí những người tội phạm vẫn được nuôi dưỡng, khuyến khích cho trưởng thành. Trong quan kiến mặt trời lặn, những tội phạm là không hy vọng, họ bị đóng cửa, không có cơ may. Họ thuộc về sự dơ bẩn mà tốt hơn là không nên thấy. Nhưng trong quan kiến Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông, không người nào là vô phương cứu chữa. Chúng ta không cảm thấy chúng ta đặt một cái nắp lên một ai hay một sự vật gì. Chúng ta luôn luôn sẵn sàng cho những sự vật một cơ hội nở hoa.
Căn bản của quan kiến Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông là nhận thức rằng thế giới thì sạch sẽ và thanh tịnh để bắt đầu. Không có vấn đề làm sạch những sự vật, nếu chúng ta thấu hiểu rằng chúng ta phải đưa chúng trở lại trạng thái tự nhiên bổn nguyên của chúng. Đó cũng như có hàm răng sạch. Khi bạn rời phòng nha sĩ, bộ răng của bạn thấy thật tốt. Bạn cảm thấy như bạn dã có một hàm răng mới, nhưng thật ra, chỉ là răng bạn được sạch. Bạn thấu hiểu rằng chúng vốn là những cái răng tốt.
Trong sự làm việc với chính mình, làm sạch bắt đầu bằng cách nói lên sự thật. Chúng ta phải làm rơi rụng bất kỳ ngần ngại nào trong việc thành thật với chính chúng ta, bởi vì việc ấy có thể gây khó chịu khi về nhà vì bạn đã làm một ngày mệt nhọc ở sở, bạn có thể nói sự thật về điều đó: bạn cảm thấy khó chịu. Bấy giờ bạn không cần cố gắng rũ sạch sự khó chịu của bạn bằng cách ném nó quanh phòng khách của bạn. Thay vào đó, bạn có thể bắt đầu thư giãn; bạn có thể thành thật mà ở nhà. Bạn có thể tắm một cái và mặc đồ mới và uống một cái gì đó. Bạn có thể thay giày, đi ra ngoài, và đi trong vườn. Bấy giờ bạn thấy tốt hơn. Thật vậy, khi bạn đến gần sự thật, bạn có thế nói sự thật và cảm thấy lớn mạnh.
Trong thế giới này, luôn luôn có khả năng của sự thanh tịnh nguyên thủy, bởi vì thế giới là sạch sẽ để có thể bắt đầu với nó. Dơ bẩn không bao giờ có tấm khăn mới, chúng không có vết dơ nào trên đó. Rồi khi bạn dùng chúng, chúng trở nên dơ. Nhưng bạn luôn luôn có thể giặt chúng và hoàn chúng trở lại trạng thái vốn có của chúng, theo cùng một cách, toàn bộ hiện hữu tâm sinh lý của chúng ta và thế giới chúng ta biết – bầu trời của chúng ta, mặt đất của chúng ta, những ngôi nhà của chúng ta, mọi thứ của chúng ta có – đã là và đang là sạch sẽ một cách nguyên thủy. Nhưng rồi, chúng ta bôi nhọ hoàn cảnh bằng những phiền não xung đột của chúng ta. Nhưng tự căn bản, hiện hữu của chúng ta vẫn toàn thiện, hoàn toàn tốt, và nó hoàn toàn có thể “tẩy giặt” được. Đó là cái chúng ta gọi là tánh thiện căn bản: nền tảng thanh tịnh luôn luôn ở đó, chờ đợi được trở lại sạch bởi chúng ta. Chúng ta luôn luôn có thể trở lại nền tảng bổn nguyên đó. Đó là logic của Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông.